آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

فقهای شیعه اتفاق دارند که سجده فقط بر زمین یا آن چه از آن می روید در صورتی که خوردنى و پوشیدنى نباشد، جایز است. اما فقهاى اهل سنّت عموماً معتقد به جواز سجده بر همه چیز هستند. سجده بر زمین از آن جهت مورد تأکید شیعیان است که تواضع و خضوع در برابر خدا را بهتر نشان مى دهد.

در اینکه بر چه چیز باید سجده کرد پیروان مکتب اهل بیت (علیهم السلام) متّفقاً بر این عقیده هستند که بر غیر زمین نمى توان سجده کرد، البتّه عقیده دارند که بر آن چه از زمین مى روید نیز مى توان سجده کرد، به شرط آن که خوردنى و پوشیدنى نباشد مانند برگ و چوب درختان و حصیر و بوریا و امثال آنها.
در حالى که فقهاى اهل سنّت عموماً معتقد به جواز سجده بر همه چیز هستند. البتّه گروهى از آنان سجده بر آستین لباس یا گوشه عمامه و مانند آن را استثنا کرده و جایز ندانسته اند.
پیروان اهل بیت (علیهم السلام) به استناد روایاتى که از رسول خدا (صلى الله علیه وآله) و ائمّه اهل بیت (علیهم السلام) و عمل صحابه نقل شده، بر این عقیده اصرار دارند، لذا در مسجد الحرام و مسجد پیغمبر اکرم (صلى الله علیه وآله) ترجیح مى دهند روى فرش ها سجده نکنند بلکه روى سنگ ها سجده کنند و گاه حصیرى همراه خود مى آورند و روى حصیر سجده مى کنند.
براى این که روشن شود چرا شیعیان بر زمین سجده مى کنند، توجّه به این حدیث امام صادق (علیه السلام) کافى است: هشام بن حکم که از یاران دانشمند آن حضرت است سؤال کرد، بر چه چیز مى توان سجده کرد و برچه چیز نمى توان سجده کرد؟ امام فرمود: «السُّجُودُ لاَ یَجُوزُ إِلاَّ عَلَى الاَْرْضِ أَوْ مَا أنْبَتَتْ الأرْضُ إِلاَّ مَا أُکِلَ أوْ لُبِسَ»؛ (سجود جایز نیست مگر بر زمین یا چیزى که از زمین مى روید، مگر خوردنى ها و پوشیدنى ها).
هشام مى گوید: گفتم فدایت شوم حکمت آن چیست؟
فرمود: «لاَِنَّ السُّجُودَ هُوَ الْخُضُوعُ لِلّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلاَ یَنْبَغِى أنْ یَکُونَ عَلَى مَا یُؤْکَلُ وَ یُلْبَسُ لاَِنَّ أبْنَاءَ الدُّنْیَا عَبِیدُ مَا یَأْکُلُونَ وَ یَلْبَسُونَ وَ السَّاجِدُ فِى سُجُودِهِ فِى عِبَادَةِ اللهِ فَلاَ یَنْبَغِى أنْ یَضَعَ جَبْهَتَهُ فِى سُجُودِهِ عَلَى مَعْبُودِ أبْنَاءِ الدُّنْیَا الَّذِینَ اغْتَرُّوا بِغُرُورِهَا»؛ (زیرا سجود خضوع براى خداوند متعال است و سزاوار نیست بر خوردنى ها و پوشیدنى ها سجده کرد، زیرا دنیاپرستان بنده خوردنى ها و پوشیدنى ها مى باشند و کسى که سجده مى کند در حال سجود مشغول عبادت خداست. بنابراین سزاوار نیست پیشانى را در سجده اش بر چیزى بگذارد که معبود دنیاپرستانى است که فریفته زرق و برق دنیا هستند).
سپس امام افزود: «وَالسُّجُودُ عَلَى الاَْرْضِ أَفْضَلُ لاَِنَّهُ أبْلَغُ لِلتَّوَاضُعِ وَالْخُضُوعِ لِلّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ (سجده بر زمین افضل است، چرا که تواضع و خضوع در برابر خدا را بهتر نشان مى دهد).(1)؛ (2)