آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اسماعیلیان با ایجاد سازمان دعوت، جهان اسلام را به دوازده جزیره تقسیم کردند و براى هر جزیره یک داعى به عنوان رهبر دعوت قرار دادند. حجت، به عنوان بالاترین مرتبه دعوت، در کنار امام قرار داشت. داعی الدعات، در رتبه دوم و داعی بلاغ در رتبه سوم به عنوان منشى و نگارنده اوامر داعى الدعات قرار دارد. در رتبه چهارم، داعی مطلق با دو دستیار قرار دارد که وظیفه اصلی دعوت در هر منطقه را بر عهده دارد و پژوهش گران مذهب اسماعیلی را، مکالب، مکاسب و مستجیب می نامند.

اسماعیلیان از همان ابتدا سازمان دعوتى ایجاد کرده و جهان اسلام را به دوازده جزیره تقسیم کردند. براى هر جزیره یک داعى به عنوان رهبر دعوت در آن منطقه قرار داده و تعدادى مبلّغ دیگر را با نام هاى خاص زیر نظر داعى به اطراف گسیل مى داشتند. بالاترین مرتبه دعوت از آنِ «حجت» بود. حجت به عنوان رئیس کل سازمان دعوت در کنار «امام» بود. در دوران ستر اهمیت حجت دو چندان شده و او تنها رابط سلسله دعوت با امام بود. گاهى اوقات به حجت، باب نیز مى گفتند، زیرا مَحرم و ملازم امام بود. در رتبه بعدى «داعى الدعات» قرار داشت. او اولین نماینده حجت در توزیع داعیان و انتصاب آن ها بود. «داعى بلاغ» به عنوان منشى داعى الدعات به امر نگارش اوامر، فرامین و ابلاغ هاى داعى الدعات مشغول بود و در مرتبه چهارم دعوت قرار مى گرفت. «داعى مطلق»، عامل اصلى امر دعوت در هر منطقه بود و رهبرى امر دعوت هر جزیره از جزایر دوازده گانه به عهده داعى مطلق بود. او در تصمیمات خود مستقل بود و همیشه با داعى الدعات در ارتباط بود. به دستیاران اصلى داعى مطلق، «داعى مأذون» مى گفتند. کار وى نقل و انتقال در محدوده جزیره و بردن فرامین داعى مطلق بود. اخبار و اوضاع را نیز او به داعى مطلق مى رساند و از نوکیشان سوگند وفادارى مى گرفت. مبلّغین مهم اسماعیلیه در یک شهر یا روستا که نشر دعوت در واقع به دوش آنان بود، با نام «داعى محصور» معرفى مى شدند. داعى مطلق، دو منشى در کنار خود داشت که همیشه در سفر و حضر همراه وى بودند، به این دو، داعى چپ و راست مى گفتند. در هنگام سفرِ داعى مطلق به منطقه اى بررسى شرایط و اوضاع بر عهده داعى چپ و راست بود. به پژوهندگانى که مدتى دروس اسماعیلیه را نزد داعى محصور یا دیگران خوانده بودند، «مکالب» مى گفتند. کار او اغلب تبلیغ امور دین در میان عوام اسماعیلى مذهب بود. «مکاسب» عنوان کسى بود که تازه به تحصیل در علوم اسماعیلیه مشغول شده بود و آخرین مرتبه، اسماعیلى مذهبانى بودند که در سلک روحانیت در نیامده بودند و نام آنان «مستجیب» بود، یعنى امر دعوت اسماعیلیه را اجابت کرده و پیرو اسماعیلیه شده اند. این ها مراتب دعوت و تبلیغ کیش اسماعیلیه بود که اکنون در نزاریان اثرى از آن نیست و به صورت محدود در طیبیان یافت مى شود. (1)، (2)