آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

يكى از نشانه هاى معجزه بودن قرآن مجيد و اين كه از سوى خداوند نازل شده، اين است كه در سراسر آن تضاد و اختلافى ديده نمى شود در حالى كه شرايط نزول قرآن و آورنده آن، چنان است كه اگر از سوى خدا نبود حتماً اختلاف و تضاد در آن به چشم مى خورد. قرآن در آيه 82 سوره نساء به اين حقيقت اشاره كرده، مى فرمايد: «آيا درباره قرآن نمى انديشند؟! در حالى كه اگر از سوى غير خدا بود، اختلاف فراوانى در آن مى يافتند».

يكى از نشانه هاى معجزه بودن قرآن مجيد و اين كه از سوى خداوند نازل شده، اين است كه در سراسر آن تضاد و اختلافى ديده نمى شود در حالى كه شرايط نزول قرآن و آورنده آن، چنان است كه اگر از سوى خدا نبود حتماً اختلاف و تضاد در آن به چشم مى خورد.
قرآن در آيه 82 سوره نساء به اين حقيقت اشاره كرده، مى فرمايد: «اَفَلا يَتَدَبَّرونَ الْقُرآنَ وَ لَوْ كانَ مِنْ عِندِ غَيْر اللهِ لَوَجَدُوا فيهِ اخْتِلافاً كَثيراً»؛ (آيا درباره قرآن نمى انديشند؟! در حالى كه اگر از سوى غير خدا بود، اختلاف فراوانى در آن مى يافتند).
نكته اصلى اين مسأله را با تحليل روشنى مى توان دريافت.
روحيات هر انسانى دائماً در تغيير است قانون تكامل در شرايط عادى در صورتى كه وضع استثنايى به وجود نيايد انسان و روحيات و افكار او را هم در بر مى گيرد و دائماً با گذشت روز و ماه و سال، زبان و فكر و سخنان انسان ها را دگرگون مى سازد. اگر با دقّت نگاه كنيم هرگز نوشته هاى يك نفر نويسنده يكسان نيست؛ بلكه آغاز و انجام يك كتاب نيز تفاوت دارد. مخصوصاً اگر كسى در كوران حوادثى بزرگ قرار گرفته باشد، حوادثي كه پايه يك انقلاب فكرى و اجتماعى و عقيدتى همه جانبه را پايه ريزى كند او هر قدر بخواهد سخنان خود را يكسان و يكنواخت و عطف به سابق تحويل دهد قادر نيست، بخصوص اگر درس نخوانده و پرورش يافته يك محيط كاملا عقب افتاده باشد.
اما قرآن كه در مدت 23 سال بر طبق احتياجات و نيازمندى هاى تربيتى مردم در شرايط و ظروف كاملا مختلف نازل شده و كتابى است كه درباره موضوعات كاملا متنوع سخن مى گويد و مانند كتاب هاى معمولى كه تنها يك بحث اجتماعى يا سياسى يا فلسفى يا حقوقى و يا تاريخى را تعقيب مى كند نيست؛ بلكه گاهى درباره توحيد و اسرار آفرينش، و زمانى درباره احكام و قوانين و آداب و سنن، وقت ديگرى درباره امت هاى پيشين و سرگذشت تكان دهنده آنان و زمانى درباره مواعظ و نصايح و عبادات و رابطه بندگان با خدا سخن مى گويد و به گفته دكتر گوستاولبون: قرآن كتاب آسمانى مسلمانان تنها منحصر به تعاليم و دستورهاى مذهبى نيست بلكه دستورهاى سياسى و اجتماعى مسلمانان نيز در آن درج است.
چنين كتابى با اين مشخصات، عادتاً ممكن نيست خالى از تضاد و تناقض و مختلف گويى و نوسان هاى زياد باشد امّا هنگامى كه مى بينيم با تمام اين جهات همه آيات آن هماهنگ و خالى از هر گونه تضاد و اختلاف و ناموزونى است به خوبى مى توانيم حدس بزنيم كه اين كتاب زاييده افكار انسان ها نيست؛ بلكه از ناحيه خداوند است چنانكه خود قرآن اين حقيقت را در آيه فوق بيان كرده است.
به تعبير ديگر تمام موجودات مادّى و از جمله انسان كه از جهتى جنبه مادى دارد، دائماً در تغييراند و تغييرات خود را به موجودات پيرامون خود منتقل مى سازند. تأثير گذاشتن و تأثير پذيرى جزء طبيعت انسان و هر موجود مادى ديگر است و به همين دليل آرا، و افكار انسان با گذشت زمان دگرگون مى شود، مخصوصاً افزايش تجربيات و بالا رفتن سطح مهارت انسان در مسائل مختلف به اين دگرگونى كمك مى كند و همين ها سبب مى شود كه اگر خاطرات ساليان متمادى از زندگى يك نفر را جمع آورى كنند حتماً تغيير و تضاد و ناهماهنگى در آنها وجود دارد.
تنها خداوند قادر متعال است كه از هر دگرگونى و تأثير وتأثّر پذيرى بركنار مى باشد و هرگز در سخنانش تضادى وجود ندارد و اين يكى از طرق شناخت كلام حق از كلام غير او است.
حتى بعضى از مفسران تصريح كرده اند كه: نه تنها تضادى در قرآن وجود ندارد؛ بلكه تفاوتى در درجه فصاحت و بلاغت نيز در آن نيست. درست است كه ما بعضى از آيات قرآن را فصيح تر از بعضى مى يابيم و به گفته شاعر: كى بود «تَبَّت يَدا»(1) مانند: «يا اَرضُ ابْلعى»(2).(3) ولى اين به خاطر تفاوت مقامات مى باشد يعنى هر كدام از اينها در جاى خود بهترين و مناسب ترين تعبيرات است و با اين نظر تفاوتى وجود ندارد.(4)