آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

درباره معیار شناخت گناهان کبیره و صغیره، میان دانشمندان اتفاق نظر وجود ندارد. گروهی عقیده دارند بزرگی و کوچکی گناهان نسبی است و در مقام مقایسه دو گناه با یکدیگر قابل سنجش است. اما بسیاری دیگری از دانشمندان و مفسرین، با استناد به برخی احادیث، معیار بزرگی یک گناه را میزان اهمیت آن در شرع و عقل دانسته اند و گفته اند گناهانی که به طور خاص درباره آنها وعده عذاب داده شده، بزرگ و غیر از آنها گناهان صغیره هستند.

در این که کدام گناهان بزرگ و کبیره و کدام کوچک و صغیره است، در میان دانشمندان گفتگوی بسیاری است. بعضی این دو را از امور نسبی می دانند که به هنگام مقایسه، آن که اهمیّتش بیشتر است کبیره و آن که کمتر است صغیره می باشد (مرحوم طبرسی در مجمع البیان این عقیده را به دانشمندان شیعه نسبت داده است و ظاهراً منظور او بعضی از دانشمندان شیعه است، زیرا بسیاری از آنها عقیده ی دیگری دارند که به آن اشاره خواهد شد).
جمعى دیگر مى گویند: گناه کبیره آن گونه که از نامش پیداست گناهى است که واقعاً بزرگ و از نظر شرع و عقل داراى اهمیّت است مانند قتل نفس و غصب حقوق دیگران و رباخوارى و زنا. و شاید به همین دلیل در روایات اهل بیت(علیهم السلام) معیارش وعده عذاب الهى نسبت به آن شمرده شده است. در حدیث معروفى که از امام باقر و امام صادق و امام على بن موسى الرّضا(علیهما السلام) نقل شده است مى خوانیم: «اَلْکَبائِرُ الَّتى اَوْجَبَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَیْها النّارَ»؛ (گناهان کبیره آنهاست که خداوند متعال آتش دوزخ را [صریحاً] براى آن واجب شمرده است). (1) و بنابراین گناهان صغیره آن است که از چنین اهمیّت خاصّى برخوردار نیست. در بعضى از احادیث نیز تعداد گناهان کبیره هفت، و در بعضى بیست گناه و در بعضى هفتاد، ذکر شده است که این تعبیرات ممکن است اشاره به سلسله مراتب این گناهان باشد. (2)