آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

يكي از اوصاف دوزخيان كه «قرآن» به آن اشاره كرده «جرم و گناه» است، مى فرمايد: «روز قيامت، مجرمان را [همچون شتران تشنه اى كه به آبگاه مى روند] به سوى جهنّم مى رانيم». منظور از جرم در آيه يا گناهى است كه آميخته با كفر باشد نه هر گنهكارى، و يا جرم گنهكارانى است كه كاملا در گناه فرو رفته اند به گونه اى كه نه شايسته شفاعتند و نه در خور عفوّ خدا.

در «قرآن مجيد» تعبيرات كلى و جامعى درباره اوصاف دوزخيان ديده مى شود که یکی از آنها تعبیر «جرم و گناه» است، مى فرمايد: «وَ نَسُوقُ الْمُجْرِمِينَ اِلَى جَهَنَّمَ وِرْداً»(1)؛ (روز قيامت، مجرمان را [همچون شتران تشنه اى كه به آبگاه مى روند] به سوى جهنّم مى رانيم).
«مجرم» از ماده «جرم» در اصل به معناى قطع كردن است، لذا در مورد قطع كردنِ ميوه از درختان يا قطعِ خودِ درختان به كار مى رود و از آنجا كه گنهكاران، خود را با اعمال خويش، از خدا و از نجات و سعادت محروم مى سازند اين واژه در مورد آنها به كار رفته است.
در مورد اينكه آيا مفهوم آيه اين است كه هر گناهى الزاماً سبب ورود در دوزخ است يا نظر به مجرمان خاصّى دارد؟ ظاهر آيه گرچه اطلاق دارد؛ ولى از آيات ديگر ممكن است استفاده شود كه منظور جرمى است كه آميخته با كفر و بى ايمانى باشد. در آيه 74 سوره «زخرف» مى خوانيم: «اِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي عَذَابِ جَهَنَّمَ خَالِدُونَ»؛ (مجرمان در عذابِ دوزخ جاودانه مى مانند).
مسلّم است كه خلود در دوزخ، مخصوص كفّار است نه هر گنهكارى و در آيات 40 تا 42 سوره «مدّثر» مى خوانيم: «فی جَناتٍ يَتَسَائَلُونَ * عَنِ الْمُجْرِمِينَ * مَا سَلَكَكُمْ فِي سَقَرَ»؛ (بهشتيان از مجرمان مى پرسند چه چيز سبب شد كه شما دوزخى شويد؟) و آنها در پاسخ، گناهانى را مى شمرند از جمله تكذيب روز قيامت كه مساوى با كفر است. نظير اين معنا كه سخن از جرمِ آميخته با كفر است در آيات متعدد ديگرى نيز آمده است.(2)
اين احتمال نيز وجود دارد كه مراد از مجرمان در آيه مورد بحث، گنهكارانى است كه كاملا در گناه فرو رفته اند به گونه اى كه نه شايسته شفاعتند و نه در خور عفوّ خدا، اينها عموماً وارد دوزخ مى شوند.(3)