آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در بیان ناتوانی انسان از ادای حق نعمت های الهی می فرماید: «و حسابگران [زبردست] هرگز نتوانند نعمت هایش را شماره کنند». در واقع نعمت های الهی بیش از آن است که قابل احصا باشد، بدن انسان یکی از نعمت های الهی است که متوسط از 10 میلیون میلیارد موجود زنده یعنی سلول، تشکیل شده است. وقتى انسان نتواند تنها این بخش کوچک از نعمت هاى الهى را شماره کند، چگونه مى تواند نعمتهاى مادّى یا معنوى را شماره کند؟ و وقتی که قادر بر شمارش و شناخت نعمت های او نیستیم، نمی توانیم شکر آنها را به جا آوریم.

 امام علی(علیه السلام) در بخشی از خطبه اول نهج البلاغه مى فرماید: (و حسابگران [زبردست] هرگز نتوانند نعمت هایش را شماره کنند)؛ «وَ لا یُحْصی نَعْمائَهُ الْعادُونَ».
زیرا نعمت هاى مادّى و معنوى، ظاهرى و باطنى، فردى و جمعى او از آن برتر و بیشتر است که قابل احصا باشد. به عنوان نمونه بدن یک انسان از سلولها و یاخته هاى بى حدّ و حصرى تشکیل شده - 10 میلیون میلیارد به طور متوسّط!- که هر کدام یک موجود زنده است با ساختمان پیچیده اش و هر یک نعمتى است از نعمتهاى پروردگار که شمارش آنها در ده ها هزار سال نیز ممکن نیست. وقتى انسان نتواند تنها این بخش کوچک از نعمت هاى الهى را شماره کند، چگونه مى تواند آن همه نعمتهاى بیرونى چه در جنبه هاى مادّى یا معنوى را شماره کند؟ اصولا ما از همه نعمت هاى او آگاه نیستیم که بخواهیم آنها را شماره کنیم؟ بسیارى از نعمتهاى او سراسر وجود ما را احاطه کرده و چون هرگز از ما سلب نمى شود، پى به وجود آنها نمى بریم زیرا وجود نعمت همیشه بعد از فقدان آن شناخته مى شود. اضافه بر این، هر قدر دامنه علم و دانش انسان توسعه مى یابد، به مواهب جدید و نعمت هاى تازه اى از خداوند دست مى یابد.
سپس در جمله ای زیبا مى فرماید: (و تلاشگران و کوشش کنندگان حقّ او را ادا نمى کنند هر چند خود را به بیفکنند)؛ «وَلا یُؤدّی حَقَّهُ الُْمجْتَهِدونَ».
این جمله در حقیقت نتیجه اى است از جمله سابق، زیرا وقتى نتوان نعمتهاى او را احصا کرد، چگونه مى توان حق او را ادا نمود؟ و به تعبیر دیگر حقّ او به اندازه عظمت ذات اوست و شکر و حمد ما به مقدار توان ناچیز ماست و به همین دلیل این، جوابگوى آن نخواهد بود. نه تنها در مقام عمل از مدح و ثنا و اداى حقّ او عاجزند که در مقام اندیشه و تفکّر نیز از درک ذاتش ناتوانند.(1)