آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

برخی گمان می کنند که ازدواجهاى فامیلى همیشه مضرّ است. این سخنی کاملا بى اساس است، بلکه در مواردی که هر دو یا یکی از والدین  داراى یک نوع بیمارى ارثى باشند ازدواج فامیلی مضرّ است. اگر در خانواده اى بیمارى ارثى وجود داشته باشد، ازدواج دو همخون سبب  ظهور آن بیمارى در فرزندان می گردد. حال اگر دو همسر به بیمارى ارثی مبتلا باشند، حتّى الامکان، از ازدواج بپرهیزند؛ لکن اگر دو همسر هیچ گونه بیمارى ارثى نداشته باشند، ازدواج مزبور خطرى نخواهد داشت.

در حدود یک قرن پیش «مندل» پس از هشت سال تحقیق، اصولى را در مسأله «توارث» کشف کرد که در این جا به زبان ساده براى خوانندگان محترم شرح داده خواهد شد.
اگر دو موش را که یکى سفید و دیگرى خاکسترى است انتخاب نموده و آنها را با یکدیگر آمیزش دهیم، بچه آنها بدون استثنا خاکسترى خواهد شد و از جفت گیرى این دسته با یکدیگر عدّه اى موش خاکسترى رنگ و بعضى سفید به وجود مى آیند. رنگ سفید و یا خاکسترى را اصطلاحاً یک صفت مى نامند. چنان که ذکر شد موش هاى نسل اوّل همگى خاکسترى رنگ هستند یعنى یکى از دو صفتى که در والدین وجود داشت کاملا ظاهر و دیگرى مخفى مانده است. اصطلاحاً صفتى که ظاهر شده (رنگ خاکسترى) «بارز» و یا «غالب» و صفتى را که مخفى مانده است (رنگ سفید) «نهفته» و یا «مغلوب» مى نامند.
عامل مولّد صفت (رنگ خاکسترى و یا سفیدى) در مثال یاد شده «ژن» نامیده مى شود که به وسیله سلول هاى تناسلى از والدین به فرزندان منتقل مى گردد.
هرگاه سلول هاى تناسلى ایجاد کننده حیوانى از حیث ژن هاى مولّد آن صفت یکسان باشند آن حیوان را از حیث صفت، خالص «هموزیگوت» مى نامند. مسلّم است که چنین موجودى خود سلول هاى تناسلى مشابهى از نظر ایجاد همین صفت، به وجود خواهد آورد و در نتیجه، آمیزش دو فرد خالص همیشه منجر به ایجاد فرزندانى خواهد شد که از نظر صفت موردنظر، کاملا شبیه به والدین خود هستند.
هرگاه سلول هاى تناسلى ایجاد کننده حیوانى از حیث ژن هاى مولّد آن صفت، یکسان نباشند آن حیوان را از نظر صفت ناخالص «هتروزیگوت» گویند. در مثال مذکور موش هاى خاکسترى رنگ که در نسل اوّل پیدا شدند موجودات ناخالص هستند زیرا هر کدام داراى یک ژن مولّد به رنگ خاکسترى و یک ژن مولّد به رنگ سفید می باشند؛ شکّى نیست که سلول هاى تناسلى این افراد نیز یکسان نبوده بلکه 50 درصد آنها حاوى ژن مولّد رنگ خاکسترى و 50 درصد حاوى ژن مولّد رنگ سفید مى باشند. بدیهى است که نتیجه آمیزش دو فرد ناخالص همیشه منجر به ایجاد فرزندانى که از نظر صفت مورد نظر شبیه والدین خود باشند نمى گردد. در مثال مذکور موش هاى نسل دوّم بعضى سفید و عدّه اى خاکسترى هستند.
با مقدّمه اى که جهت آشنایى خوانندگان گرامى با مقدّمات علم وراثت ذکر شد، اینک بطور اجمال به اصل مطلب که براى ازدواج دو نفر همخون از نظر پزشکى است، مى پردازیم:
امروزه ثابت شده که هرگاه در خانواده اى یک بیمارى ارثى موجود باشد، ازدواج دو همخون در این خانواده خالى از مخاطره نخواهد بود. زیرا احتمال تظاهر آن بیمارى ارثى در فرزندان ناشى از ازدواج همخون، به مراتب بیشتر از ازدواج غیر همخون خواهد بود (در ذیل توضیح بیشترى در این باره داده خواهد شد).
اگر دو فرد مبتلا به یک بیمارى ارثى غالب، ازدواج کنند، تمامى فرزندان داراى ژن هاى غیر طبیعى بوده و به عبارت دیگر «هموزیگوت» خواهند بود. فرزندان مبتلا معمولا بیمارى شان شدیدتر از هرکدام از والدین خواهد بود و شدّت بیمارى بقدرى است که در بعضى موارد هموزیگوت، قبل از تولّد و یا مدّت کوتاهى بعد از آن ممکن است منجر به مرگ گردد.
حال اگر یکى از والدین، ژن مولّد این بیمارى ارثى را نداشته باشد تمامى فرزندان مبتلا نشده و بیمارى آنها از پدر و یا مادر شدیدتر نخواهد بود.
در مورد یک بیمارى ارثى مغلوب، اگر والدین هر دو «هتروزیگوت» باشند یک چهارم فرزندان به بیمارى مبتلا خواهند شد در حالى که اگر یکى از والدین «ژن» بیمارى زا را نداشته باشد، هیچ کدام از فرزندان به بیمارى مبتلا نخواهد شود. البتّه در شقّ دوّم گرچه نیمى از فرزندان «هتروزیگوت» خواهند بود ولى چون بیمارى ارثى مغلوب است در «هتروزیگوتها» بیمارى نمى تواند تظاهر نماید.
با در نظر گرفتن مراتب بالا توصیه مى شود که حتّى الامکان، افراد از ازدواج همخون بپرهیزند؛ ولى باید توجّه داشت که اگر دو همسر داراى هیچ گونه بیمارى ارثى نباشند ازدواج مزبور کمترین خطرى نخواهد داشت. بنابر این آنچه بعضى گمان کرده اند که ازدواج هاى فامیلى همیشه مضرّ است، کاملا بى اساس مى باشد; بلکه تنها هنگامى مضرّ است که داراى یک نوع بیمارى ارثى باشند. منتها براى رعایت احتیاط در موارد مشکوک، خوددارى از ازدواج کردن بهتر است و شاید به همین دلیل در پاره اى از روایات اسلامى ازدواج پسر عمو و دختر عمو جز در موارد استثنایى، نهى شده و ترک آن بهتر معرّفى گردیده است.(1)، (2)