آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مهمترین اهداف بعثت انبیاء که در روایات به آنها اشاره شده عبارتند از: دعوت انسانها به توحید و یگانه پرستی؛ ابلاغ دستورات الهی و راهنمایی انسانها به منافع و مصالح حقیقی آنها؛ بیدار کردن فطرت انسانی نسبت به پیمانها و نعمتهای الهی؛ تکمیل مکارم اخلاق و بشارت و انذار بندگان. به عنوان نمونه، پیامبر اسلام فرمود: «اِنَّما بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الاخْلاَقِ».

در روایات اسلامی، بعثت انبیاء و اهداف آن با تعبیرات ارزشمندی بیان شده که به نوبه خود بسیار آموزنده اند.  به عنوان نمونه به چند روایت زیر توجّه کنید که هریک ناظر به یکى از اهداف یا چند قسمت از آنها است:

1- در حدیثى مى خوانیم: هنگامى که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) دعوتش را آشکار کرد، سران قریش نزد ابوطالب آمدند و گفتند: «اى ابو طالب فرزند برادرت ما را سبک مغز مى خواند، و به بت هاى ما ناسزا مى گوید، جوانان ما را فاسد نموده! و در جمعیّت ما تفرقه افکنده است. اگر این کارها به خاطر کمبود مالى است آن قدر براى او مال جمع آورى مى کنیم که ثروتمندترین مرد قریش شود؛ حتّى حاضریم او را به عنوان رییس خود برگزینیم!»، ابوطالب این پیام را به پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) عرض کرد، پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمودند: «لَوْ وَضَعُوا الشَّمْسَ فِى یَمینِى، وَ الْقَمَرَ فِى یَسارِى مَا اَرَدْتُهُ، وَلکِنْ کَلِمَةٌ یُعْطُونِیهَا یَمْلِکُونَ بِهَا الْعَرَبُ وَ تَدِینُ بِهَا الْعَجَمُ، وَ یَکُونُونَ مُلُوکاً فِى الْجَنَّةِ». فَقَالَ لَهُمْ اَبُوطَالِبُ ذلِکَ فَقَالُوا: «نَعَمْ وَ عَشرَ کَلِمَات» فَقَالَ لَهُمْ رَسُول الله: «تَشْهَدُونَ اَنْ لاَ اِلهَ اِلاّ اللهُ وَ اَنِّى رَسُولُ اللهِ»؛ (اگر آنها خورشید را در دست راست من، و ماه را در دست چپم بگذارند، من آن را نمى خواهم. ولى [به جاى این همه وعده ها] یک جمله با من موافقت نمایند تا در سایه آن حکومت بر تمام عرب پیدا کنند، و غیر عرب نیز به آیین آنها درآیند، و آنها سلاطین بهشت خواهند بود). ابوطالب این پیام را به آنها رساند. آنها گفتند: (یک کلمه که سهل است حاضریم در این راه با ده کلمه موافقت کنیم). پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: (گواهى دهید معبودى جز الله نیست و من رسول خدایم...).(1)
این حدیث به خوبى نشان مى دهد که «دعوت انسانها به توحید ویگانه پرستی»، یکی از مهمترین اهداف بعثت انبیاست.

2- در حدیث دیگرى از هشام بن حکم از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم که در پاسخ سؤال یکى از کفّار و زنادقه در مورد فلسفه بعثت انبیاء فرمود: (هنگامى که ما ثابت کردیم خالق و آفریدگارى داریم که از ما و تمام مخلوقات برتر است، و آن آفریدگار حکیم و متعال، هرگز با چشم دیده نمى شود و قابل لمس نیست تا بندگانش با او تماس مستقیم داشته باشند، ثابت مى شود که او سفیرانى در میان بندگانش دارد، که دستورات او را به آنها مى رساند و آنها را به آنچه مصالح و منافع آنها در آن است و مایه بقاى آنها، و ترک آن مایه فناى آنها مى شود راهنمایى مى کنند)؛ «وَیَدُلُّونَهُمْ عَلَى مَصَالِحِهِمْ وَ مَنَافِعِهِمْ وَ مَا بِهِ بَقَائُهُمْ وَ فِى تَرْکِهِ فَنَائُهُمْ»(2)
این حدیث نشان می دهد که یکی از اهداف بعثت انبیا ابلاغ دستورات الهی و راهنمایی انسانها به منافع و مصالح حقیقی آنهاست.

3- امیرمؤمنان على(علیه السلام) در نهج البلاغه در فلسفه بعثت پیامبران بیان بسیار جالبى دارد؛ ومى فرماید: «فَبَعَثَ فیهِمْ رُسُلَه، وَ وَاتَرَ اِلَیْهِمْ اَنْبِیَائَهُ، لِیَسْتَاْدُوهُمْ مِیثاقَ فِطْرَتِهِ، وَ یُذَکِّرُوهُمْ مَنْسِىَّ نِعْمَتِهِ وَ یَحْتَجُّوا عَلَیْهِمْ بِالتَّبْلِیغِ، وَ یُثِیرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ»؛ (خداوند رسولانش را در میان انسان ها مبعوث ساخت، و پیامبرانش را پى در پى به سوى آنها فرستاد تا وفاى به پیمان فطرت را از آنها بخواهند و نعمت هاى فراموش شده او را یادآورى کنند، و با تبلیغ فرمان خدا، حجت را بر آنها تمام نمایند و گنجینه هاى عقول را آشکار سازند).(3)
این حدیث می گوید که: پیامبران فرستاده شده اند تا فطرت انسانی را نسبت به پیمانها و نعمتهای الهی بیدار و عقل بشری را شکوفا کند.

4- در حدیث دیگرى از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده است که فرمود: «انَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ صَالِحَ الاَْخْلاقِ»؛ (من براى این مبعوث شدم که اخلاق صالح را تکمیل کنم)(4)
همین مضمون به تعبیر دیگرى از آن حضرت نقل شده که فرمود: «بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الاَْخْلاَقِ» .(5)

5- در کتاب فروع کافى از امیرمؤمنان على(علیه السلام) آمده است که روزى خطبه اى خواند، و در ضمن خطبه چنین فرمود: «اَمّا بَعْدُ فَاِنَّ اللهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالى بَعَثَ مُحَمَّداً (صلى الله علیه وآله) بِالْحَق لِیُخْرِجَ عِبَادَهُ مِنْ عِبَادَةِ عِبادِهِ اِلى عِبَادَتِهِ، وَ مِنْ عُهُودِ عِبَادِهِ اِلَى عُهُودِهِ، وَ مِنْ طَاعَةِ عِبَادِهِ اِلى طَاعَتِهِ، وَ مِنْ وَلاَیَةِ عِبَادِهِ اِلَى وَلاَیَتِهِ، بَشیرًا وَ نَذِیراً وَ داعِیاً اِلَى اللهِ بِاِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنِیراً»؛ (خداوند تبارک و تعالى محمّد(صلى الله علیه وآله) را به حق مبعوث کرد تا بندگانش را از عبادت بندگان، به عبادتش فرا خواند، و از پیمان بندگان، به پیمان خودش، و از اطاعت فرمان بندگان، به اطاعت فرمانش، و از ولایت [و قیمومت] بندگان به ولایت خودش دعوت کند، او بشارت دهنده و بیم دهنده بود، و به اذن خداوند به سوى او دعوت مى کرد، و چراغ پر فروغى بود».(6).(7)