آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مفسران احتمالات فراوانى ذکر کرده اند که دو معنى از همه مناسب تر است: نخست این که: منظور از شفع، روز عید قربان و وتر، روز عرفه باشد، که با شب هاى دهگانه آغاز ذى الحجه مناسبت کامل دارد و مهم ترین قسمت هاى مناسک حج در آنها انجام مى شود. و یا این که:  منظور از شفع و وتر، نمازها هستند، که بعضى از نظر تعداد رکعات زوج است و بعضى فرد؛ به تناسب سوگند به فجر که وقت سحرگاهان و وقت راز و نیاز به درگاه پروردگار است.  این دو تفسیر در روایاتى که از معصومین نقل شده نیز وارد است.

در آیه فوق مى خوانیم(قسم به زوج و فرد)؛ «وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْر».
در این که منظور از «شفع» و «وتر» (زوج و فرد) در این آیه چیست؟ مفسران اقوال و احتمالات فراوانى ذکر کرده اند:
بعضى بالغ بر بیست قول (1) و بعضى از آن هم فراتر رفته و بالغ بر سى و شش قول نقل کرده اند. (2)
و مهم ترین آنها اقوال زیر است:
1 ـ منظور اعداد زوج و فرد است، مطابق این تفسیر، خداوند به کل اعداد که از زوج و فرد تشکیل شده است سوگند یاد کرده، اعدادى که همه محاسبات و نظامها بر محور آن مى چرخد و سراسر عالم هستى را فرا مى گیرد، گوئى فرموده است: قسم به نظم و حساب و در حقیقت، مهم ترین مطلب در جهان هستى همین مسأله نظم، حساب و عدد است و در زندگى انسان ها نیز پایه اصلى را تشکیل مى دهد.
2 ـ منظور، از «شفع»، مخلوقات است؛ چرا که همه آنها داراى زوج و قرینى هستند و منظور از «وتر»، خدا است که هیچ شبیه و نظیر و مانند ندارد، به علاوه ممکنات، همگى مرکب از «ماهیت» و «وجود» هستند که در فلسفه از آن تعبیر به «زوج ترکیبى» مى شود، تنها هستى بى انتها و بدون ماهیت ذات پاک خدا است (این تفسیر در بعضى از روایات معصومین به آن اشاره شده است). (3)
3 ـ منظور از زوج و فرد، کل مخلوقات جهان است که از یک نظر بعضى زوج اند و بعضى فرد.
4 ـ منظور، نمازها است که بعضى از نظر تعداد رکعات زوج است و بعضى فرد (این معنى نیز در روایتى از معصومین(علیهم السلام) نقل شده است). (4)
یا این که منظور همان نماز «شفع و وتر» است که در آخر نافله شب خوانده مى شود.
5 ـ منظور از «شفع»، روز «ترویه» (هشتم ماه ذى الحجة که حاجیان آماده کوچ به عرفات مى شوند).
و منظور از «وتر»، روز «عرفه» است که زائران خانه خدا در عرفاتند.
یا این که منظور از «شفع» روز «عید قربان» (دهم ذى الحجه).
و منظور از «وتر» روز «عرفه» است (این تفسیر نیز در روایات معصومین آمده است). (5)
عمده، آن است: اگر «الف و لام» در این دو کلمه براى عموم باشد، همه این معانى در آن جمع مى گردد؛چرا که هر کدام از این تفسیرها و غیر اینها بیان مصداقى است از مصداق هاى «شفع» و «وتر» و ذکر هر یک به خصوص به معنى انحصار در آن مفهوم نیست، بلکه از قبیل تطبیق بر یک مصداق روشن است.
ولى، اگر «الف و لام» در آنها براى عهد باشد، اشاره به زوج و فرد خاصى است و در اینجا به تناسب سوگندهاى گذشته دو معنى از همه مناسب تر است:
نخست این که: منظور روز عید و روز عرفه باشد که با شب هاى دهگانه آغاز ذى الحجه مناسبت کامل دارد و مهم ترین قسمت هاى مناسک حج در آنها انجام مى شود.
و یا این که: نمازها است به تناسب سوگند به فجر که وقت سحرگاهان و وقت راز و نیاز به درگاه پروردگار است، به خصوص این که هر دو تفسیر در روایاتى که از معصومین نقل شده نیز وارد است. (6)