آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«قول زور» به معنى سخن دروغ، باطل و خارج از حدّ اعتدال مى باشد. در تفسیر این واژه بعضى از مفسران آن را اشاره به کیفیت «لبیک» گفتن مشرکان در مراسم حج جاهلیت دانسته اند، زیرا آنها «لبیک» را که آئینه تمام نماى توحید است، آنچنان تحریف کرده بودند که مشتمل بر زننده ترین تعبیرات شرک آلود شده بود. البته این معنا، مانع از کلى بودن مفهوم آیه که پرهیز از هر گونه بت پرستی در هر شکل و پرهیز از هر گفتار باطل به هر کیفیت است، نمى باشد.

خداى متعال در آیه 30 سوره «حج» به بیان رعایت چند دستور در رابطه با مراسم حج مى پردازد، در فراز پایانى آیه مى فرماید: (از سخن باطل و بى اساس بپرهیزید) «وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ».
در تفسیر «قول زور» بعضى از مفسران آن را اشاره به کیفیت «لبیک» گفتن مشرکان در مراسم حج در جاهلیت دانسته اند، زیرا آنها «لبیک» را که آئینه تمام نماى توحید و یگانه پرستى است آنچنان تحریف کرده بودند که مشتمل بر زننده ترین تعبیرات شرک آلود شده بود، مى گفتند: «لَبَّیْکَ لا شَرِیْکَ لَکَ، اِلاّ شَرِیْکاً هُوَ لَکَ! تَمْلِکُهُ وَ ما مَلَکَ»؛ (دعوتت را اجابت کردیم و به سویت آمدیم، اى خدائى که شریکى ندارى، جز شریکى که مخصوص تو است، تو مالک او و هر چه او در اختیار دارد هستى).
این جمله، مسلماً سخنى باطل و بیهوده بوده و مصداق قول زور است که در اصل، به معنى سخن دروغ، باطل و خارج از حدّ اعتدال مى باشد.
با این حال، توجه آیه به اعمال مشرکان در عصر جاهلیت در مراسم حج، مانع از کلى بودن مفهوم آن که پرهیز از هر گونه بت در هر شکل و صورت و پرهیز از هر گفتار باطل به هر نوع و کیفیت است نمى باشد.
لذا در بعضى از روایات «أوثان» تفسیر به «شطرنج» (نوعى از قمار) و «قول زور» تفسیر به «خوانندگى حرام» (غنا) و «شهادت به باطل» شده است که در واقع از قبیل بیان بعضى از افراد این کلى مى باشد، نه به معنى انحصار مفهوم آیه در خصوص این امور.
در حدیثى از پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: روزى حضرت برخاست و در میان مردم خطبه خواند و در ضمن آن فرمود: «أَیُّهَا النّاسُ عَدَلَتْ شَهادَةُ الزُّورِ بِالشِّرْکِ بِاللّهِ، ثُمَّ قَرَأَ «فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّور» »(1)
(اى مردم شهادت به باطل همطراز شرک با خدا است سپس این آیه را تلاوت فرمود:«فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الأَوْثانِ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّور».
این حدیث نیز اشاره به وسعت مفهوم این آیه است.(2)