آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

جبت یک لغت حبشى بوده و به معنى سحر، ساحر یا شیطان به کار مى رفته که در لغت عرب وارد شده و در هر معبودى غیر از خدا استعمال مى شود. واژه طاغوت صیغه مبالغه از ماده «طغیان» به معنى تعدى و تجاوز از حدّ و مرز است . به همین جهت شیطان، بت، حاکم جبار و هر معبودى غیر از خدا و هر مسیرى که به غیر حق منتهى شود، طاغوت نامیده مى شود.

در این که منظور از جبت و طاغوت چیست؟ مفسران [ذیل آیه 51 سوره نساء که می گوید: «یؤمنون بالجبت و الطاغوت»] تفسیرهاى مختلفى دارند؛ بعضى گفته اند: اینها نام دو بت بوده که جمعیت یهود در برابر آنها سجده کردند. بعضى گفته اند: «جبت» در اینجا به معنى «بت» و «طاغوت» به معنى «بت پرستان» و یا حامیان بت است که به عنوان سخنگوى بت ها مطالبى را از قول بت ها نقل کرده و به دروغ به آنها مى بستند تا مردم را فریب دهند.(1)
[اما در حقیقت به هر معبودی غیر از خدا می توان این دو واژه را اطلاق کرد:]
واژه «جِبْت» تنها در یک آیه(2) از قرآن مجید به کار رفته و اسم جامد است و هیچگونه مشتقاتى ندارد. مى گویند: در اصل یک لغت حبشى بوده که به معنى «سحر» یا «ساحر» و یا «شیطان» به کار مى رفته سپس در لغت عرب وارد شده و به همین معنى یا به معنى بت و هر معبودى غیر از خدا استعمال مى شود و گفته مى شود: در اصل «جبس» بوده و سپس «س» آن تبدیل به «ت» شده است.
واژه «طاغوت» در هشت مورد از قرآن مجید به کار رفته و صیغه مبالغه از ماده «طغیان» به معنى تعدى و تجاوز از حدّ و مرز است و به هر چیزى که موجب تجاوز از حدّ شود (از جمله بت ها) گفته مى شود.(3) به همین جهت شیطان، بت، حاکم جبار و متکبر و هر معبودى غیر از خدا و هر مسیرى که به غیر حق منتهى شود، طاغوت نامیده مى شود.(4)