آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

طبق آیه 125 سوره نساء، خداوند ابراهیم را به عنوان خلیل خود انتخاب کرد.خلیل یا به معنى دوستى است یا به معنى نیاز و احتیاج.جمعى معتقدند معنى دوم نزدیک تر است؛ زیرا ابراهیم(ع) به خوبى احساس مى کرد در همه چیز نیازمند پروردگار است؛ ولىاگر بگوئیم خداوند ابراهیم(ع) را به عنوان دوست خود انتخاب کرد بسیار مناسب تر است تا این که بگوئیم خداوند ابراهیم(ع) را نیازمند خود انتخاب کرد. به علاوه نیازمندىِ مخلوقات خدا، اختصاصى به ابراهیم(ع) ندارد.

خداى متعال در آیه 125 سوره «نساء» مى فرماید: (خداوند ابراهیم را به عنوان خلیل خود انتخاب کرد)؛ «وَ اتَّخَذَ اللّهُ إِبْراهیمَ خَلیلاً».
«خلیل» ممکن است از ماده «خُلَّت» (بر وزن حجت) به معنى «دوستى» بوده باشد و یا از ماده «خَلَّت» (بر وزن ضربت) به معنى «نیاز و احتیاج». در این که کدام یک از این دو معنى به مفهوم آیه فوق نزدیک تر است در میان مفسران گفتگو است، جمعى معتقدند: معنى دوم نزدیک تر به حقیقت آیه مى باشد؛ زیرا «ابراهیم(علیه السلام)» به خوبى احساس مى کرد در همه چیز بدون استثناء نیازمند به پروردگار است. ولى از آنجا که آیه فوق مى گوید: خداوند این مقام را به ابراهیم(علیه السلام) داد، استفاده مى شود که: منظور همان معنى دوستى است؛ زیرا اگر بگوئیم خداوند ابراهیم(علیه السلام) را به عنوان دوست خود انتخاب کرد بسیار مناسب تر به نظر مى رسد، تا این که بگوئیم: خداوند ابراهیم(علیه السلام) را نیازمند خود انتخاب کرد. به علاوه نیازمندى مخلوقات خدا اختصاصى به ابراهیم(علیه السلام) ندارد، چنان که در آیه 15 سوره «فاطر» مى خوانیم: «یا أَیُّهَا النّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ اِلَى اللّهِ»؛ (اى مردم! شما همه نیازمند درگاه خدائید). به خلاف دوستى خداوند که همگى در آن یکسان نیستند.
در روایتى از امام صادق(علیه السلام) چنین مى خوانیم: خداوند اگر ابراهیم(علیه السلام) را به عنوان خلیل (دوست) انتخاب کرد، نه به خاطر نیاز به دوستى او بود، بلکه به خاطر این بود که ابراهیم(علیه السلام) بنده مفید پروردگار و کوشا در راه رضاى او بود.(1) این روایت نیز شاهد بر این است که خلیل در اینجا به معنى دوست مى باشد.
و اما این که ابراهیم(علیه السلام) چه امتیازاتى داشت که خداوند این مقام را به او بخشید، در روایات علل مختلفى براى آن ذکر شده که همه آنها مى تواند دلیل این انتخاب بوده باشد؛ از جمله این که در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) نقل شده: «اِنَّمَا اتَّخَذَ اللّهُ اِبْراهِیْمَ خَلِیْلاً لاِ َنـَّهُ لَمْ یَرُدَّ أَحَداً وَ لَمْ یَسْئَلْ أَحَداً قَطُّ غَیْرَ اللّهِ»؛ (خداوند از این جهت ابراهیم را به عنوان خلیل خود انتخاب کرد که هرگز تقاضا کننده اى را محروم نساخت و هیچ گاه از کسى جز خدا تقاضا نکرد).(2)
و از بعضى از روایات دیگر استفاده مى شود که این مقام بر اثر کثرت سجود، اطعام گرسنگان، نماز در دل شب و یا به خاطر کوشا بودن در راه اطاعت پروردگار بوده است.(3)، (4)