آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

یعنی همه موجودات عالم فانی و هلاک می شوند و از خود چیزی ندارند و هرچه دارند از خدا است؛ چون موجودات جهان هر لحظه می میرند و زنده می شوند و تنها خدا و آنچه به نحوی با ذات پاک او ارتباط دارد باقی می ماند.

با تأمل در آیه 88 سوره «قصص» که مى فرماید: (همه چیز جز ذات پاک او فانى و نابود مى شود)؛ «کُلُّ شَىء هالِکٌ إلاّ وَجْهَهُ»، پاسخ این سؤال به دست مى آید.
«وجه» از نظر لغت، به صورت و قسمتى از بدن که روبروى انسان قرار دارد گفته مى شود، امّا هنگامى که در مورد پروردگار به کار مى رود، به معنى ذات پاک اوست.
واژه «هالک» از ماده «هلاک» به معنى مرگ و نابودى است. بنابراین جمله فوق اشاره به فناى همه موجودات، جز ذات پاک او مى کند، نه تنها فناى بعد از پایان این جهان، که الآن هم در برابر او فانى و هالکند؛ چرا که موجودات امکانى، وابسته به ذات پاک او هستند، و لحظه به لحظه فیض وجود را از او مى گیرند، در ذات خود چیزى ندارند و هر چه دارند از خدا است.
گذشته از این، موجوداتِ این جهان، همه متغیرند و در معرض دگرگونى ها، حتى طبق عقیده حرکت جوهرى، ذات آنها عین تغییر و دگرگونى است، و مى دانیم حرکت و تغییر، به معنى فانى شدن و نو گشتن دائمى است، در هر لحظه اى موجودات جهان ماده مى میرند، و زنده مى شوند. بنابراین اکنون هم، هالکند و فانیند، تنها ذاتى که تغییر و فنا در آن راه ندارد، و استقلال محض است، ذات مقدس او است.
هنگامى که دانستیم، تنها چیزى که در این عالم باقى مى ماند، ذات پاک خداست، روشن مى شود آنچه نیز به نحوى با ذات پاک او مربوط است، آن نیز رنگ بقاء و ابدیت به خود مى گیرد و آئین خدا که از ناحیه او است ابدى است، عمل صالح که براى او است ابدى است؛ رهبران الهى که به او ارتباط دارند از این نظر که به او مربوطند، رنگ جاودانى دارند. خلاصه هر چیز که به نحوى با ذات پاک او پیوند و ارتباطى داشته باشد، از آن نظر فنا و هلاکت براى او نیست. (1)