آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اینکه در برخی آیات قرآن آمده: «لایسئل عن ذنبه» و در برخی آمده: «لنسئلنّهم أجمعین»، بخاطر این است که در روز قیامت که مواقف متعدد دارد، گاهی اعضاء شهادت می دهند، گاهی رنگ رخساره خبر مى دهد از سر درون، گاه از او سؤال می شود و گاه انسانها به جدال برمی خیزند و...؛ ضمن اینکه در آنجا که حجاب ها برداشته شده نیازی به سؤال نیست و اگر سؤالی هم شود برای سرزنش است نه تحقیق.

خداى متعال در آیه 39 سوره «رحمان» مى فرماید: (در آن روز از هیچ یک، نه انسان و نه جن، درباره گناهش سؤال نمى شود)؛ «فَیَوْمَئِذ لایُسْئَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَ لا جَانٌّ»
اما در آیه 92 سوره «حجر» تعبیر دیگرى آمده است. خداوند مى فرماید: (قسم به پروردگارت که ما از همه آنها سؤال مى کنیم)؛ «فَوَ رَبِّکَ لَنَسْئَلَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ»
به طور خلاصه به این دو دسته از آیات مى توان از دو راه پاسخ داد:
نخست این که: قیامت یک روز بسیار طولانى است، و انسان از مواقف و گذرگاه هاى متعددى باید بگذرد و در هر صحنه و موقفى باید مدتى بایستد، طبق بعضى از این روایات، این مواقف پنجاه موقف است، در بعضى از این مواقف مطلقاً هیچ سؤالى نمى شود، بلکه «رنگ رخساره خبر مى دهد از سر درون».(1)
و در بعضى از مواقف، مهر بر دهان انسان گذارده مى شود و اعضاى بدن به شهادت بر مى خیزند.(2)
در بعضى، از انسانها دقیقاً پرسش مى شود.(3)
و در بعضى دیگر، انسانها به جدال و دفاع و مخاصمه بر مى خیزند(4)، خلاصه هر صحنه، شرائطى دارد و هر صحنه، از صحنه دیگر خوفناک تر است.
دیگر این که سؤال دو گونه است: «سؤالِ تحقیق» و «سؤالِ سرزنش»، در قیامت نیاز به «سؤال تحقیق» نیست؛ چرا که همه چیز عیان است و حاجت به بیان نیست، ولى «سؤال سرزنش آمیز»، در آنجا وجود دارد که این خود یک نوع مجازات روانى براى مجرمان است.
درست همانند سؤالى که پدر از فرزند ناخلفش مى کند و مى گوید: آیا من این همه به تو خدمت نکردم؟ و آیا جزاى آن همه خدمت خیانت و فساد بود؟! (در حالى که هر دو از جریان ها باخبرند و منظور پدر، سرزنش فرزند است).(5)