درقرآن کریم به آفات کسب معرفت و شناخت و انحراف تدريجى انسان از نخستين مرحله تا آخرين مرحله اشاره شده است؛ گاه سخن از عوامل بيرونى مانند تزيين شيطان مى كند؛ گاه سخن از انحراف دل و فكر است؛ گاه پرده هايى بر دل مى افتد؛ گاه مُهر بر دل مى زند و نقش ثابت به خود مى گيرد؛ گاه از اين هم فراتر مى رود و چشم و گوش نيز زير پرده ها قرار مى گيرد؛ گاه قفل هاى محكم بر دل مى زند؛ گاه به مرحله نابينايى مطلق مى رسد؛ سرانجام هويت انسانى را از او گرفته و تا مرحله چارپايان و از آن پايين تر تنزل مى دهد.
 

در تعبیرات عرفی، عالِم بى عمل به «درخت بى میوه» یا «ابر بى باران» تشبیه شده، یا چهارپائى که به آسیاب مى بندند؛ چون به دور خود مى گردد، هرگز  به جائى نمى رسد. از رسول خدا(ص) نقل شده که فرمود: «هر کس علمش افزوده شود، ولى بر هدایتش نیفزاید، این علم، جز دورى از خدا، براى او حاصلى ندارد». امیر مؤمنان على(ع) می فرماید: «علم، با عمل توأم است، هر کس چیزى را مى داند، باید به آن عمل کند و علم، فریاد مى زند و عمل را دعوت مى کند، اگر به او پاسخ مثبت نداد، از آنجا کوچ مى کند!».