قرآن در آیات متعدد به رابطه ایمان و تقوا پرداخته، و گناه و هوی و هوس را به عنوان بزرگترین مانع شناخت بر قلب انسان می داند، که اجازه نمى دهد حقایق را آنچنان که هست ببیند، و تنها در پرتو ایمان و تقواست که این ابرهاى تیره و تار از آسمان روح انسان کنار می رود، و لذّتى توصیف ناشدنى از این درک صحیح و عمیق نصیب مؤمن مى شود. امام علی(ع) می فرماید: دین و عقل با هوس یک جا جمع نمى شود و پیروی از هواى نفس فرد را کور و کر و ذلیل و گمراه مى کند.

انصار به پیامبر(ص) عرض کردند اگر مشکل مالى پیدا شده، اموال ما در اختیار تو قرار دارد، آیه «قُلْ لاأَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبى» نازل شد. منافقان گفتند: پیامبر بر خدا افترا بسته و هدفش این است که ما را بعد از خود در برابر خویشاوندانش ذلیل کند، آیه «أم یقولون افتری...» نازل شد گروهى پشیمان شدند و آیه: «وَ هُوَ الَّذِی یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ...» نازل گردید.