طبق قانون تداعی و محاكات(یادآوری و الگوگیری)، سجده بر تربت كربلا خاطره فداكارى سالار شهيدان حسين بن على(ع) را در قلوب افراد نمازگزار زنده‏ مى‏ كند و ارواح پاك و دل ‏هاى بيدار را دعوت به پيروى از آن مكتب عالى نموده، روح جانبازى و فداكارى را در زمينه‏ هاى مساعد تقويت مى‏ نمايد.
تربت حسینی در میان انبیاء و اولیای الهی از جایگاه مهم و شناخته شده ای برخوردار بوده است. طیق روایتی از ام سلمه، رسول گرامي اسلام(ص) هر وقت اين تربت را مي ديدند اشك از چشمان مبارکش جاری می شد و از شهادت مظلومانه ی امام حسین(ع) در كربلا سخن می گفتند. ایشان تربت امام حسین(ع) را استشمام و آن را می بوسید.
در متون حدیثی و فقهی، آثار متعددی برای تربت حسینی ذکر شده است. در احادیث گفته شده که تربت حسینی، شفابخش بیماری‌ هاست، ولی شرط تأثیر آن پیروی از امام حسین(ع) و اعتقاد به آن حضرت دانسته شده است.

قرائت قرآن و تلاوت آيات آن يكى از مهم ترين مسائل قرآن به شمار مى رود، به گونه اى كه از همان ادوار نخستين پيوسته عدّه اى عهده دار قرائت قرآن و تعليم آن بوده اند. طبقات قُرّاء شامل بزرگان صحابه چون «عبدالله بن مسعود»، «اُبَيّ بن كعب» و ...؛ و بالاخره بزرگانى که در طبقات دیگر قرار دارند. سپس در ادامه عهد تدوين قرائات آغاز شد و به دنبال آن قُرّاء سبعه تعيين گرديدند. سلسله قُرّاء و قرائات، قرن به قرن ادامه یافت تا آنكه در اوايل قرن چهارم «ابوبكر بن مجاهد»، قرائات را در هفت قرائت از هفت قارى بنام، به رسميّت شناخت.

بررسی سیره صحابه و تابعین، نشان مى دهد که آنها بر زمین سجده مى کردند. جابر بن عبدالله انصارى مى گوید: «از شدت گرما در نماز ظهر سنگریزه ها را از این دست به آن دست مى کردم تا خنک شود و بتوانم بر آن سجده کنم». یعنی اصحاب مقیّد بودند بر زمین سجده کنند و اگر سجده بر زمین لازم نبود این کار پر زحمت جابر لزومى نداشت. یا مسروق بن اجدع از یاران ابن مسعود، اجازه نمى داد کسی بر غیر زمین سجده کند، حتّى هنگامى که به کشتى سوار مى شد، چیزى با خود به کشتى مى برد و بر آن سجده مى کرد.

از نظر شیعه سجده روی هر تربت پاکی جایز است و سنت رسول خدا(ص) نیز سجده بر روی خاک بود. سجده روی تربت پاک امام حسین(ع) نزد شیعیان استحباب دارد؛ چون پیامبر اکرم(ص) احترام خاصی برای آن قائل بود و سیره أئمه اطهار(ع) (يكي از ثقلين) سجده بر روی تربت امام حسین بود. سجده شیعه روی تربت امام حسین(ع)، «سجده برای تربت» و یا «سجده بر امام حسین»(ع) نیست؛ بلكه تربت حسینی در اصطلاح فقهى «مسجود عليه»؛ (محل سجده) است و هیچ ارتباطی با شرک در عبادت ندارد. ضمن اینکه این عمل از ضروریات و الزامات مذهب تشیع نمی باشد.