عوامل متعددی سبب انحطاط مسلمانان شده، که می توان آنها را به عوامل درونی و بیرونی تقسیم کرد. 1- عوامل درونی: عواملی هستند که از ناحیه خود مسلمانان سبب انحطاط تمدن اسلامی گردیده است. همانند: ایجاد حکومت های موروثی مانند بنی امیه و بنی عباس، فقدان وحدت و ثبات لازم پس از رحلت پیامبر(ص)، وجود جنگ های مستمر، فرقه گرایی و انحرافات فکری و ... 2- عوامل بیرونی: که از ناحیه دشمنان اسلام و مسلمانان بود. مانند: پدیده استعمار اقتصادی، توطئه های مخالفان دین و پدیده استعمار فرهنگی، ظهور مغولان و ... .

اسلام، مردم را به همبستگى و دورى از جدایى دعوت نموده و قرآن، همه انسان ها را به گردآمدن بر محور توحید سفارش مى کند و تفرقه را عامل دورى از راه مستقیم دین مى داند. پیامبر(ص) نیز پیوسته از لزوم پایبندى به اصول و مبانى، سخن گفته و امّت خود را از گرفتار شدن در دام دین سازان و بدعت گذاران بیم مى داد و زیان هاى ناشى از تفرقه را گوشزد مى کرد. امّا دیرى نگذشت که امّت اسلامى گرفتار انشعاب شد و مسلمانان به شاخه هاى گوناگون تقسیم شدند و موج فرقه گرایى سراسر جامعه اسلامى را فرا گرفت.