شفاعت در عالَم تكوين آنقدر گسترده است كه تمام عالم هستى را در بر مى گيرد؛ زيرا كمك موجودات قوى تر به پرورش و نجات موجودات ضعيف تر در جاى جاى جهان تكوين به چشم مى خورد. قرار گرفتن پدر و مادر نيرومند در كنار نوزاد ضعيف، باغبان در كنار نهال ها، معلّم دانشمند در كنار طفل ابجد خوان، صحنه هايى از شفاعت تكوينى را خلق كرده است. حال اين الگوى روشن را از جهانِ تكوين به عالَمِ تشريع يعنى شفاعت هاى انبياء و اولياء براى گنهكاران مي بريم. همان گونه كه پرندگان كوچك و نوزاد به كمك پدر و مادر خود قادر به پرواز مي شوند، شفاعت كنندگان الهى نيز شفاعت شونده هاى ضعيف را كمك مى كنند تا به سوي سعادت و كمال پرواز كنند.

قرآن در يك جا حسابگر اعمال بندگان را خداوند و در جاي ديگر، خود انسان دانسته است و اين دو هيچ تضادّى با هم ندارند. حساب كننده اصلى خداست؛ ولى به انسان نيز گفته مى شود تو مى توانى حسابگر خويش باشى و نتيجه همه اين محاسبه ها يكى است؛ چراكه مدارك حساب آن قدر روشن و پاداش ها معيّن و قوانين الهى در آن روز صريح و آشكار است كه جائى براى استنباط هاى نظرى كه مايه اختلاف احكام قضات مى شود وجود ندارد.