پاسخ اجمالی:
در روايات عواملى براى عدم استجابت دعا ذكر شده است، كه از مهمترين آنهاست: الف) دست كشيدن از تلاش و اكتفا به دعا؛ ب) گناهان از موانع مهم است؛ ج) دعا بر ضدّ مؤمنان و دوستان؛ د) دعا فقط در دشواريها؛ هـ) غذاهاى حرام و ناپاك.
برای نمونه امام صادق (ع) فرمود: «آن كس كه در خانه اش بنشيند و بگويد: پروردگارا! روزى مرا برسان! به او گفته مى شود: آيا براى طلب روزى و كسب درآمد، راه و مسيرى [كه همان تلاش و كوشش است] قرار نداده ام؟!». و در روايت آمده است: «آن كسى كه مى خواهد، دعايش به اجابت برسد، بايد از راه حلال كسب درآمد كند».
پاسخ تفصیلی:
بعضى از مردم از تأخير اجابت دعا يا عدم اجابت آن گله دارند، و توجّه ندارند كه اجابت دعا مانند همه كارها شرايطى دارد.
لازم است بدانيم، دعا كردن به درگاه خدا، از دو سو، مقرون به رحمت الهى است: از يك سو، توفيق الهى براى دعا كردن، و از سوى ديگر استجابت دعا از جانب خداوند.
همين كه انسان به دعا و راز و نياز با خداوند مى پردازد، يقيناً به سبب توفيق الهى است؛ چه دعايش به اجابت برسد، يا نرسد. زيرا هر كسى توفيق شرفيابى به بارگاه الهى و گفتگو با حضرت حقّ را ندارد و اين خود براى هر دعاكنندهاى بسيار با ارزش است. با اين حال، در روايات عواملى براى عدم استجابت دعا ذكر شده است، كه از مهمترين آنهاست:
الف) دست كشيدن از تلاش و اكتفا به دعا
اين نكته را بايد بدانيم، كه دعاكردن به معناى دست از تلاش كشيدن نيست، زيرا در اين صورت دعاى دعاكننده به اجابت نمى رسد؛ چرا كه هيچ دعايى براى جبران تنبلى و تن پرورى وارد نشده است.
درباره برخى از افراد كه دعايشان به اجابت نمى رسد، امام صادق عليه السلام فرمود: «... وَ رَجُلٌ جَلَسَ فِي بَيْتِهِ وَ قَالَ يَا رَبِّ ارْزُقْنِي فَيُقَالُ لَهُ أَ لَمْ أَجْعَلْ لَكَ السَّبِيلَ إِلَى طَلَبِ الرِّزْقِ؛[1] و آن كس كه در خانه اش بنشيند و بگويد: پروردگارا! روزى مرا برسان! به او گفته مى شود: آيا براى طلب روزى و كسب درآمد، راه و مسيرى [كه همان تلاش و كوشش است] قرار نداده ام؟!».
ب) گناهان از موانع مهم است
بسيارى از گناهان، سبب عدم استجابت دعا مى شود. در روايتى امام على عليه السلام در پاسخ به مردى كه گفت دعاى ما به اجابت نمى رسد، فرمود: «... فَأَيُّ دُعَاءٍ يُسْتَجَابُ لَكُمْ مَعَ هَذَا وَ قَدْ سَدَدْتُمْ أَبْوَابَهُ وَ طُرُقَهُ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَصْلِحُوا أَعْمَالَكُمْ وَ أَخْلِصُوا سَرَائِرَكُمْ وَ أْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ فَيَسْتَجِيبَ اللَّهُ لَكُمْ ْدُعَاءَكُمْ؛[2] چگونه دعايتان به اجابت برسد، در حالى كه راه هاى آن را مسدود ساخته ايد! اعمالتان را اصلاح كنيد، درونتان را خالص گردانيد، امر به معروف و نهى از منكر كنيد، آنگاه خداوند دعايتان را به اجابت مى رساند». به اين ترتيب دعا وسيله اى براى تربيت و خودسازى مى شود.
در روايات ديگرى، عقوق والدين،[3] ناپاكى هاى درونى، نفاق، تأخير نماز از وقتش، ترك نيكى و صدقه، بدزبانى و ... از عوامل عدم استجابت دعا ذكر شده است.[4]
ج) دعا بر ضدّ مؤمنان و دوستان
اگر كسى برضدّ مؤمنى و دوستى دعا كند (نفرين نمايد) و بدون جهت و ظالمانه، از خداوند بدِ او را بخواهد، دعايش به اجابت نمى رسد.[5]
د) دعا فقط در دشواريها
اگر كسى در حالت خوشى و آسودگى به درگاه خدا نرود و دعا نكند و فقط در مشكلات و شدّت و گرفتارى به سوى خدا برود، ممكن است دعايش به اجابت نرسد. در روايات آمده است: اگر بخواهى در مشكلات و دشواريها خداوند دعايت را به اجابت برساند، در آسودگى و خوشى، خدا را فراموش مكن و فراوان دعا كن![6]
هـ) غذاهاى حرام و ناپاك
در روايت آمده است: «آن كسى كه مى خواهد، دعايش به اجابت برسد، بايد از راه حلال كسب درآمد كند».[7] و در روايت ديگر رسول خدا صلى الله عليه و آله به كسى كه گفت دوست دارم، دعايم مستجاب شود، فرمود: «وجودت را از لقمه حرام پاك كن».[8].[9]
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.