پاسخ اجمالی:
دعا تنها الفاظ و به اصطلاح لقلقه لسان نيست. بلكه يك نوع آمادگى روحى و شايستگى معنوى و خودسازى است كه مى تواند در سلسله علل قرار گيرد و علّت ناقصه اى را كامل كند. زيرا فضل بى پايان خدا به اندازه شايستگی ها و لياقت ها به افراد مى رسد و بنابراين كسب شايستگى و لياقت، مى تواند منشأ فضل و فيض تازه اى گردد.
پاسخ تفصیلی:
يکی از شبهات وارده بر اصل دعا کردن، يک «اشكال فلسفى» است، که در آن گفته می شود: نظام جهان بر محور قانون علّت و معلول مى گردد و دعاى ما كه الفاظى بيش نيست، نمى تواند نقشى در تغيير مسير ابتدايى و نهايى آن داشته باشد.
در اين جا روى سخن با خداپرستان است كه اصل وجود خدا و صفات او را پذيرفته اند، ولى براى دعا نقشى در سلسله علل و معلول جهان قائل نيستند.
به تعبير ديگر - همان طور كه از جمعى از طايفه يهود نقل شده - مى گويند: مطلبى را كه از خدا مى خواهيم يا علل واقعى آن به طور كامل موجود شده و يا موجود نشده است. در صورت اوّل چه دعا كنيم و چه نكنيم موجود مى شود و در صورت دوّم چه دعا كنيم و چه نكنيم موجود نمى شود.
پاسخ:
كسانى كه اين ايراد را مى كنند گويا از اين نكته غفلت دارند كه دعا تنها الفاظ و به اصطلاح لقلقه لسان نيست. بلكه يك نوع آمادگى روحى و شايستگى معنوى و خودسازى است كه مى تواند در سلسله علل قرار گيرد و علّت ناقصه اى را كامل كند. زيرا فضل بى پايان خدا به اندازه شايستگی ها و لياقت ها به افراد مى رسد و بنابراين كسب شايستگى و لياقت، مى تواند منشأ فضل و فيض تازه اى گردد.
اين موضوع را با يك مثال مى توان روشن ساخت. ممكن است زمينى بر اثر عدم آمادگى براى زراعت، نظر باغبان را به خود جلب نكند، زيرا پاشيدن بذر را در آن بيهوده مى بيند. امّا اگر موانع مختلف از اين زمين برچيده شود و آمادگى يابد، به زودى باغبان در او بذرافشانى خواهد كرد، زيرا لياقت خود را با زبان حال بيان مى كند.
و اگر در احاديث متعدّدى اين مضمون به چشم مى خورد كه: «الدُّعَاءُ يَرُدُّ الْقَضَاءَ بَعْدَ مَا أُبْرِمَ إِبْرَاماً؛[1] دعا قضائى را كه سخت مبرم شده برمى گرداند» يا «لَا يَرُدُّ الْقَضَاءَ إِلَّا الدُّعَاءُ؛[2] قضاء الهى را جز دعا بر نمی گرداند»، اشاره به همين موضوع شايستگی و حذف موانع است.
امّا آنها كه دعا را فقط به معناى الفاظ توخالى پنداشته اند، در قرار گرفتن آن در سلسله علل به شك افتاده اند.[3]
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.