آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آشنایان به فقه اهل ببیت(ع) می دانند که چنین نسبت ناروایی نه در کتب فقهی شیعه دیده می شود و نه هیچ فقیه شیعه ای چنین فتوایی صادر کرده است، بلکه حرمت بیش از چهار همسر در آن واحد از مسلمات فقه شیعه است. این در حالی است که برخی از علمای اهل سنت مثل فخر الدين زيلعی حنفی، فتوا به جواز ازدواج با نه همسر داده و برخی مثل شوکانی نیز محدودیتی برای داشتن همسر قائل نشده است.

ازدواج و پیوند زناشویی در بین تمام اقوام و ملل دنیا تابع قوانین و شرایط خاصّی است که بر اساس آن، زندگی اجتماعی شکل می گیرد. اسلام در موضوع ازدواج، قوانین خاص خود را دارد که مسلمانان با پیروی از آن قوانین، نظام زندگی خود را شکل می دهند. یکی از آن قوانین، محدودیت ازدواج است که بیش از چهار همسر را جایز نمی داند.

از جمله افتراء هایی که امروز در سایت های وهابیت علیه شیعه به چشم می خورد اتهام جواز ازدواج نامحدود نزد شیعه است. ابن حزم در سخنی افتراء آمیز که بر اساس آن باید بر ورع و تقوای او فاتحه خواند، شیعه را متّهم می کند که آنان داشتن نُه همسر را در آن واحد جایز می دانند، ولی منبع و مرجع این سخن را ذکر نکرده است.(1)

در پاسخ به این ادعا لازم به ذکر است که شیعه مانند مشهور مسلمانان قائل به محدودیت ازدواج دائم می باشد و ازدواج موقت نیز نزد شیعه شرایطی دارد که هرگز منجر به بی بندوباری و هوس بازی نیست.

تصریح شیعه به محدودیت در ازدواج دائم
آشنایان به فقه اهل ببیت(علیهم السلام) می دانند که چنین نسبت ناروایی نه در کتب فقهی شیعه دیده می شود و نه هیچ فقیه شیعه ای چنین فتوایی صادر کرده است، بلکه حرمت بیش از چهار همسر در آن واحد از مسلمات فقه شیعه است. چنانکه در کتاب جواهر الکلام آمده است: «حرام بودن بیش از چهار همسر در زمان واحد از مسائل اجماعی شیعه و از ضروریات دین است».(2)

در آيه 3 سوره نساء می خوانیم: «وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُوا فِي الْيَتامى‏ فَانْكِحُوا ما طابَ لَكُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنى‏ وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُوا فَواحِدَةً أَوْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ ذلِكَ أَدْنى‏ أَلاَّ تَعُولُوا»؛ (و اگر مى ترسيد از اينكه [به هنگام ازدواج با دختران يتيم] رعايت عدالت در باره آنها نكنيد [از ازدواج با آنان صرف نظر نمائيد و] با زنان پاك [ديگر] ازدواج كنيد، دو يا سه يا چهار همسر، و اگر مى ترسيد عدالت را [در باره همسران متعدد] رعايت نكنيد تنها به يك همسر قناعت نمائيد و يا از زنانى كه مالك آنها هستيد استفاده كنيد. اين كار بهتر از ظلم و ستم، جلوگيرى مى كند).

مفسران شیعه به اتفاق این آیه را به محدودیت در داشتن بیش از چهار همسر تفسیر کرده اند و حتی در صورت خوف از رعایت عدالت از ازدواج مجدد منع کرده اند.(3)

فتوای برخی علمای اهل سنت به جواز داشتن نُه همسر
این ادعا که شیعه قائل به جواز داشتن نُه همسر یا بیشتر است در حالی بدون دلیل و ذکر منبع مطرح شده است، که در مورد اهل سنت با ذکر منبع قابل طرح است، و در کتب حدیثی و فقهی اهل سنت روایات و فتاوایی دیده می شود که تعجب و سؤالاتی را در ذهن خواننده ایجاد می کند؛ از جمله فتوای فخر الدین زیلعی که ازدواج با نُه همسر را جایز دانسته و نظام الدین أعرج و شوکانی به نقل از ظاهریه و ابن صباغ و... که حد و مرزی در تعداد همسران نمی شناسند.

عجیب تر از چنین فتواهایی ادله ای است که برای آن ذکر کرده اند: فخر الدين زيلعى حنفى فتواي خود را با استفاده و استناد به آيه اى از قرآن كريم از قاسم بن إبراهيم نقل مى كند كه بر اساس آن هر مردى مى تواند تعداد نهُ همسر در آن واحد داشته باشد. وى مى گويد: خداوند ازدواج با دو زن را با اين جمله (مثنى) جايز دانسته است، و در ادامه اين جمله را (ثلاث و رباع) با واو عطف كه به معناى جمع است ذكر فرموده است، پس در اين صورت مجموع زنانى كه براى انسان جايز است نُه زن مى شود. سپس مى گويد: نخعى و ابن أبي ليلى نيز چنين فتوايى را صادر كرده اند.(4)

از اين مهمتر سخن كسانى است كه حدّ و مرزى در تعداد همسران نمى شناسند، مانند شوكانى به نقل از ظاهريّة، و ابن صباغ و عمرانى و قاسميّه از فرق زيديّه متمایل به وهابیت و نظام الدين أعرج. شوکانی در تفسير آيه: «فَانْكِحُوا ما طابَ لَكُمْ مِنَ النِّساءِ»، مى گويد: گروهى از اين آيه اينگونه استفاده كرده اند كه در تعداد همسر هيچ محدوديّتى وجود ندارد زيرا آيه اطلاق دارد و خداوند عدد خاصّى را بيان نفرموده است.(5)

این گونه فتواها وقتی در کنار فتوای آنها به جواز ازدواج مسیار قرار می گیرد نتیجه ای جز آزادی مطلق مردان در هوس بازی و بی بند وباری ندارد؛ چنانکه در کشورهایی مثل عربستان شاهد این سلطه نامحدود مردان در امر ازدواج می باشیم و در حالی که ازدواج موقت را جایز نمی دانند و ازدواج دائم نیز محدودیت دارد، برای توجیه هوس رانی و بی بندوباری خود یا محدودیت ازدواج دائم را کنار می گذارند یا به ازدواج های غیر متعارف و نامشروع روی می آورند.

حکمت ازدواج موقت نزد شیعه؟
بر خلاف آنچه از اهل سنت بیان شد و ازدواجهای نامتعارف و بدون محدودیتی که در عربستان رایج شده، شیعه در ازدواج دائم محدودیت قائل است و در ازدواج موقت نیز شرایطی دارد که امکان هوس بازی و سوء استفاده وجود ندارد. قوانين اسلام براى هوس بازى نيست، بلكه براى ملاحظه ضرورت‏هاى فردى و اجتماعى است، چون هميشه كسانى هستند كه به دلائل مختلف قادر بر عقد دائم نيستند. حال امر آنها دائر است بين عقد منقطع و فحشاء، و مسلماً عقد منقطع عاقلانه ‏تر است مخصوصاً در زمان ما كه سن ازدواج (به دلائل مختلف) بالا رفته است. حال در اين مدّت نيز امر دائر است بين اين كه جوانان به فحشاء آلوده شوند يا از ازدواج موقّت استفاده كنند.(6) مطمئنا این ازدواج فقط برای رفع ضرورتهای فردی و اجتماعی می باشد و تمایل مردان برای ازدواج های متعدد اگر جنبه هوس داشته باشد، هرگز مورد تایید شیعه نمی باشد و قابل ملاحظه نيست‏.(7)

نظر شیعه درباره حرمسراهای درباری؟
وجود حرمسرا در برخی دربارها ارتباطی به مذاهب دینی ندارد و در بین پادشاهان مسلمان و غیرمسلمان و شیعه و اهل سنّت رواج داشت. به عنوان مثال هرمز از پادشاهان ساسانی حرمسرا داشت و آن را در طرف شمال ساخت كه هواى آن لطيف ‏تر و گزندش كم‏تر است.(8)

پادشاهان عبّاسی و عثمانی که اهل سنّت بودند نیز حرمسرا داشتند و زنان زیادی اطراف آنها مشغول خدمت بودند. گاهی از زنان مختلفی که در دربار عباسی بودند فرزندانی بوجود می آمدند كه خود جانشين خليفه می گشتند. به عنوان نمونه مادر محمّد المنتصر كنيزی رومی بنام حبشيّه بود.(9) مادر الهادی و هارون الرّشيد كنيزی بنام خيزران(10) و مادر معزباللّه كنيزی بنام قبيحه(11) و مادر الواثق باللّه كنيزی بنام قراطيس(12) و مادر المهتدی كنيزی بنام «قرب» بودند(13) که همگی در بین زنان و کنیزان فراوان در دربار حضور داشتند. همچنین بزرگ‌ ترین حرمسراها، حرمسراهای کاخ توپ‌ قاپی و کاخ دلمه‌ باغچه در استانبول هستند که در امپراتوری عثمانی و برای عیش و نوش پادشاهان اهل سنّت تأسیس شدند.(14)

در نتیجه وجود زنان فراوان در دربار پادشاهان هیچ ارتباطی به دیدگاه ادیان و مذاهب درباره تعدد زوجات ندارد و مورد تایید شیعه نیز نمی باشد.