آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در بیان تفاوت «شأن نزول» با «اسباب نزول»، باید گفت: شأن نزول اعمّ از سبب نزول است: هرگاه درباره شخص و يا حادثه‌ اي، خواه در گذشته، حال يا آينده و يا درباره فرض احكام، آيه يا آياتى نازل شود، همه اين موارد را شأن نزول آن آيات مى گويند، مثلا مى گويند كه فلان آيه درباره عصمت انبياء يا حضرت ابراهيم(ع) و... نازل شده كه اين موارد را شأن نزول آيه مى گويند. اما سبب نزول، حادثه يا پيش آمدى است كه متعاقب آن، آيه يا آياتى نازل شده باشد و به عبارت ديگر آن پيش آمد باعث و موجب نزول گرديده باشد. لذا سبب، اخصّ است و شأن اعمّ است.

در این که چه فرقى ميان دو عبارت «شأن نزول» با «اسباب نزول» وجود دارد، باید گفت: بيشترِ مفسرين فرقى ميان اين دو قائل نشده اند و هر مناسبتى را كه ايجاب كرده است آيه يا آيه هايى نازل شود، گاه سبب نزول و گاه شأن نزول گفته اند. در صورتى كه ميان اين دو عبارت فرق است، از اين جهت كه شأن نزول اعمّ از سبب نزول است. هرگاه به مناسبت جريانى درباره شخص و يا حادثه‌ ى، خواه در گذشته يا حال يا آينده و يا درباره فرض احكام، آيه يا آياتى نازل شود همه اين موارد را شأن نزولِ آن آيات مى گويند، مثلا مى گويند كه فلان آيه درباره عصمت انبياء يا عصمت ملائكه يا حضرت ابراهيم(علیه السلام) يا حضرت نوح(علیه السلام) يا حضرت آدم(عليه السلام) نازل شده ‌است كه تمامى اينها را شأن نزولِ آيه مى گويند؛ اما سبب نزول، حادثه يا پيش آمدى است كه متعاقب آن، آيه يا آياتى نازل شده باشد و به عبارت ديگر آن پيش آمد باعث و موجب نزول گرديده باشد. لذا سبب، اخصّ است و شأن اعمّ.(1)