آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند در سوره «نساء» مى فرمايد: «آنانكه به آيات ما كافر شدند بزودى در آتش [هولناكى] وارد مى كنيم، هر زمان كه پوست هاى آنها بريان گردد آن را به پوست هاى ديگرى تبديل مى كنيم تا عذاب [الهى] را بچشند». امام صادق(ع) در پاسخ به اين سوال كه گناه پوست هاى تازه چيست كه بايد بسوزند؟ فرمودند: «پوست هاى نو همان پوست های سابق است و در عين حال غير آن است! اين مانند خشتى است كه بشكنند و دو مرتبه در قالب بريزند. خشت دوّم همان خشت اوّل است و در عين حال خشت تازه اى است!».

خداوند در سوره «نساء» آيه 56 به يكى از مجازات هاى دردناك كافران اشاره كرده، مى گويد: (كسانى كه به آيات ما كافر شدند به زودى آنها را در آتش [هولناكى] وارد مى كنيم)؛ «اِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِنَا سَوْفَ نُصْلِيهِمْ نَاراً».(1) سپس مى افزايد: (هر زمان كه پوست هاى آنها بريان گردد [و بسوزد] آن را به پوست هاى ديگرى تبديل مى كنيم تا عذاب [الهى] را بچشند، خداوند توانا و حكيم است [و بر همه اين امور قدرت دارد و در عين حال روى حساب كيفر مى دهد])؛ «كُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُوداً غَيْرَهَا لِيَذُوقُوا الْعَذَابَ اِنَّ اللهَ كَانَ عَزِيزاً حَكِيماً».
جمله اخير در حقيقت پاسخى است به اين سؤال كه آيا چنين عذابى امكان دارد؟ و اگر امكان دارد آيا عادلانه است؟! «قرآن» مى فرمايد: اين كار در برابر قدرت خداوند آسان است و هم با حكمتش سازگار مى باشد.
در اينجا سؤال معروفى در ميان مفسّران پيدا شده و آن اينكه اگر آن پوست ها به پوست هاى ديگرى تبديل شود، گناه پوست هاى تازه چيست كه آنها بسوزند؟
مفسّران بزرگ پاسخ هاى متعددى از اين سؤال داده اند كه از همه بهتر پاسخى است كه عيناً در حديث امام صادق(عليه السلام) در جواب ابن ابى العوجاء مادّى آمده كه پس از تلاوت آيه فوق سؤال كرد: «مَا ذَنْبُ الْغَيْرِ؟»؛ (گناه آن پوست هاى ديگر چيست؟)، امام(ع) در پاسخى كوتاه و پر معنا فرمود: «هِيَ هِيَ وَ هِيَ غَيْرُهَا»؛ (پوست هاى نو همان سابق است و در عين حال غير آن است!). ابن ابن العوجاء چون نتوانست به عمق اين سخن برسد تقاضاى توضيح بيشترى با ذكر مثال كرد، امام(ع) فرمود: «اين مانند آن است كه كسى خشتى را بشكند و دو مرتبه آن را در قالب بريزد و به صورت خشت تازه اى در آورد، اين خشت دوّم همان خشت اوّل است و در عين حال خشت تازه اى است!».(2)
طبق اين روايت، پوست هاى جديد از همان مواد پوست هاى گذشته تشكيل مى شود كه در عين تازه بودنِ صورت، وحدتِ مادّه محفوظ است.
جمعى نيز گفته اند: اگر صورت و مادّه نيز غير از صورت و مادّه پوست هاى پيشين باشد مشكلى ايجاد نمى شود؛ چرا كه عذاب را در قيامت روح انسان مى چشد نه پوست هاى تن و تعبير «لِيَذُوقُوا الْعَذَابَ»؛ (تا آنها [يعنى كفّار] عذاب را بچشند) را نيز گواه اين مدّعا دانسته اند. به همين دليل بسيار مى شود كه انسان گناهى را با عضوى انجام مى دهد و مجازات بر عضو ديگر واقع مى شود، مثلا شراب مى نوشد و هشتاد ضربه تازيانه بر پشت او مى زنند، اين به خاطر آن است كه آزار دادن جسم، وسيله اى است براى آزار روح.(3)