آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

«قرآن» در آيات متعددي، آتشِ جهنّم را اين چنين توصيف مي كند: دوزخ يك كانون هولناك براي مجازات است با آتشى سوزان كه داراى درها و طبقات گوناگون است، هيزم و آتشگيره آن سنگها و انسان هاست! از دلها سر مى زند و نخستين جرقه هايش در قلوب ظاهر مى گردد! در هم شكننده و در هم كوبنده است، با درك و فهمي كه دارد گنهكاران را به سوى خود فرا مى خواند! هنگامى كه اين آتش مستحقّان خود را از دور مى بيند صداى وحشتناك و خشم آلودش شنيده مى شود، آتشى است متحرك كه هم اكنون كافران را احاطه كرده هر چند حجاب ها مانع از مشاهده آن است.

از آيات مربوط به دوزخ و نامها و اوصاف آن استفاده مى شود كه دوزخ يك كانون هولناك براي مجازات است كه آتشى سوزان آن را پر كرده و داراى درها و طبقات گوناگون است؛ ولى نه آتشى همچون آتش دنيا؛ بلكه آتشى با مشخصات زير:
1. هيزم و آتشگيره آن سنگها و انسان هاست!.
2. آتشى است كه از دلها سر مى زند و نخستين جرقه هايش در قلوب ظاهر مى گردد!.
3. آتشى است در هم شكننده و در هم كوبنده.
4. آتشى است داراى درك كه گنهكاران را به سوى خود فرا مى خواند!.
5. هنگامى كه اين آتش مستحقّانِ خود را از دور مى بيند صداى وحشتناك و خشم آلودش كه با نفس زدن هاى شديد همراه است شنيده مى شود؛ «اِذا رَاَتْهُمْ مِنْ مَكانٍ بَعِيدٍ سَمِعُوا لَهَا تَغَيُّظاً وَ زَفِيراً».(1)
6. آتشى است متحرّك، چنانكه مى فرمايد: (در آن روز جهنّم را حاضر مى كنند و آن روز انسان متذكّر مى شود؛ ولى اين تذكّر براى او سودى ندارد)؛ «وَ جِيءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ يَتَذَكَّرُ الْإِنْسَانُ وَ اَنَّی لَهُ الذِّكْرَى».(2)
7. اين آتشِ سوزان هم اكنون كافران را احاطه كرده هر چند حجاب ها مانع از مشاهده آن است: «وَ اِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ».(3)
شايد مجموع اين جهات سبب شده كه بعضى براى دوزخ تفسير روحانى كنند و آتشِ آن را آتشِ سوزان معنوى بدانند؛ ولى بى شك اين تفسير هرگز با ظاهر آيات «قرآن» سازگار نيست و با رواياتى كه در شرح آنها آمده نيز هماهنگى ندارد.
بنابراين بايد گفت: جهنّم كانون آتشِ سوزانى است كه با آتش هاى اين جهان بسيار متفاوت است همان گونه كه نعمت هاى بهشتى نيز با مواهب اين دنيا بسيار تفاوت دارد.(4)