آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

یکی از اسباب مهم ورود به بهشت، مسئله «احسان و نيكوكارى» است. در بعضى از روايات «احسان» به عنوان عبادت و بندگى توأم با يقين كامل و احساس مراقبت پروردگار در همه حال، تفسير شده و روشن است آن كس كه احساس چنين مراقبتى مى كند نه تنها عبادتش عبادتى شايسته و داراى روح و حقيقت است؛ بلكه آثار اين احساس در تمام اعمال و رفتار و گفتار او ظاهر مى شود.

یکی از اسباب مهم ورود به بهشت، اين كانون بزرگ نعمت الهى، مسئله «احسان و نيكوكارى» با آن مفهوم وسيع و گسترده است كه در آيات متعددى به آن اشاره شده، از جمله در آيه 85 سوهر «مائده» بعد از اشاره به وضع گروهى از علماى مسيحى كه با شنيدن آيات «قرآن مجيد» منقلب شدند و سيلاب اشك از چشمانشان جارى شد و ايمان آوردند و اعتراف به حقّ كردند، مى فرمايد: (خداوند به خاطر اين سخن، به آنها باغ هايى از بهشت كه از زير درختانش نهرها جارى است بخشيد، جاودانه در آن خواهند ماند و اين است جزاى احسان كنندگان!)؛ «فَأَثابَهُمُ اللهُ بِمَا قَالُوا جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خَالِدينَ فِيهَا وَ ذَلِكَ جَزَاءُ الْمُحْسِنِينَ‏».(1)
درست است كه «قرآن» مى گويد آنها اين همه نعمت را به خاطر سخنى دال بر عظمت «قرآن» و ايمان به آن دريافت داشتند؛ ولى مسلّماً تنها سخن نبود، سخنى بود آميخته با ايمان كه تمام وجود آنها را فرا گرفته بود و لذا در آيات قبل از آن مى فرمايد: «تَرَى اَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ»؛ (چشم هاى آنها را مى بينى كه [از شدّت شوق] به خاطر حقيقتى را كه دريافته اند اشك مى ريزد!).
در اينكه چگونه گفتار آنها مصداق «احسان و نيكى» بود؟ مى توان گفت: آنها هم «قرآن» را خوب مطالعه و بررسى كردند و هم به خوبى اعتراف و اقرار نمودند و هم به خوبى عمل كردند.
در بعضى از روايات، «احسان» به عنوان عبادت و بندگى توأم با يقين كامل و احساس مراقبت پروردگار در همه حال، تفسير شده است، چنانكه در حديثى از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم كه از حضرتش درباره «احسان» سؤال كردند فرمود: «اَنْ تَعْبُدَ الله كَاَنَّكَ تَرَاهُ فَاِنْ لَمْ تَكُنْ تَراهُ فَاِنَّهُ يَرَاكَ»(2)؛ (آن گونه خدا را پرستش كن كه گويى او را مى بينى و اگر تو او را نمى بينى او قطعاً تو را مى بيند!).
روشن است آن كس كه احساس چنين مراقبتى مى كند نه تنها عبادتش عبادتى شايسته و داراى روح و حقيقت است؛ بلكه آثار اين احساس در تمام اعمال و رفتار و گفتار او ظاهر مى شود.(3)