آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

سرمايه اصلى نجات و كليد درهاى بهشت «ايمان» و «عمل صالح» است. بديهى است رابطه ايمان از عمل صالح جدا نخواهد شد؛ مگر ايمان هاى ضعيف و كم نور كه در برابر شهوات و هوى و هوس ها از اثر مى افتد. غالباً در آيات «قرآن»، ايمان بر عمل صالح مقدم داشته شده با اينكه انجام واجبات و ترك محرمات كارى مشكل تر از ايمان است و قاعدتا بايد مقدم داشته شود، اين به خاطر آن است كه «قرآن» با اين بيان مى خواهد به ريشه و اساس بودن ايمان نسبت به اعمال صالح اشاره كند.

نخستين چيزى كه سرمايه اصلى نجات و خميرمايه سعادت و كليد درهاى بهشت شمرده شده «ايمان» و «عمل صالح» است، «قرآن مجيد» مى فرمايد: «وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ اُولئِكَ اَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ»(1)؛ (كسانى كه ايمان آوردند و عمل صالح انجام دادند ياران بهشتند و جاودانه در آن خواهند ماند).
اين تعبير يا شبيه آن در آيات بسيارى وارد شده است كه تكرار آن، بيانگر اهميت موضوع و توجه خاص «قرآن» نسبت به آن مى باشد.(2)
به اين ترتيب «قرآن»، پرده هاى اوهام گروهى از اهل كتاب و مقلدين آنها را در ميان اقوام و ملل ديگر كه تصوّر مى كردند مسئله نجات و ورود در بهشت بر اساس يك سلسله روابط يا ضوابطى غير از ايمان و عمل صالح است، پاره مى كند و انسانها را براى ساختنِ خويش در دو بُعد «عقيده» و «عمل» بسيج مى نمايد و اتفاقاً آيه مورد بحث به دنبال آياتى درباره قوم يهود است كه خود را قوم برگزيده خداوند مى دانستند و گاهى فرزندان خدا خطاب مى كردند! و مى گفتند: «اگر هم گناه كرده باشيم جز چند روزى آتش دوزخ به ما نخواهد رسيد». گويى عهد و پيمانى با خدا بسته بودند!
بديهى است رابطه «ايمان» و «عمل صالح» رابطه «درخت» و «ميوه» است، يك درخت سالم (از درختان ميوه) خالى از ميوه نخواهد بود، همچنين ايمان از عمل صالح جدا نخواهد شد؛ مگر ايمان هاى ضعيف و كم نور كه در برابر شهوات و هوى و هوس ها از اثر مى افتند لذا در حديثى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم كه وقتى از حقيقت ايمان سؤال كردند فرمود: «اَلْإِيمَانُ اَنْ يُطَاعَ اللهَ فَلَا يُعْصَى»(3)؛ (ايمان آن است كه اطاعت خدا شود و معصيت او نشود).
و به تعبير روشن تر عمل صالح، تجسّم ايمان قلبى است!
البته اين سخن بدان معنا نيست كه معصيت كاران يا مرتكبان كبيره را كافر(4) مى پنداشتند؛ بلكه منظور اين است ايمان قوى هرگز از عمل صالح جدا نيست، هرچند ايمان هاى ضعيف با ارتكاب كبائر مى سازد.
اين نكته نيز قابل توجه است كه غالباً در آيات «قرآن»، ايمان بر عمل صالح مقدم داشته شده با اينكه به نظر مى رسد انجام واجبات و ترك محرمات كارى مشكل تر از ايمان است و قاعدتا بايد مقدم داشته شود، اين به خاطر آن است كه «قرآن» با اين بيان مى خواهد به ريشه و اساس بودن ايمان نسبت به اعمال صالح اشاره كند.
آخرين سخن در اين مبحث اينكه تعبير به ايمان و عمل صالح، آنچنان تعبير گسترده اى است كه تمام مراحل ايمان به خدا و ساير مبانى اعتقادى را از يک سو و انجام هرگونه كار شايسته فردى، اجتماعى، عبادى و سياسى را از سوى ديگر شامل مى شود، اين است نخستين كليد درهاى بهشت.(5)