آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) در خطبه 173 «نهج البلاغه» در هنگام تعارض «حفظ دنياى پر زرق و برق» با «حفظ دين» مى فرمايد: «آگاه باشيد! اگر اساس دين و ايمان خود را حفظ كنيد، از بين رفتن چيزى از دنيايتان به شما زيان نمى رساند و بدانيد با تباه ساختنِ دين خود، آنچه را از دنيا براى خويش نگه داشته ايد سودى به حالتان نخواهد داشت». البته اگر امكانات مادّى در مسير اهداف سازنده معنوى به كار گرفته شود نه تنها مذموم نيست؛ بلكه از بهترين وسايل پيشرفت و تكامل انسان است. بدبختى از آنجا شروع مى شود كه اين امكانات به هدف اصلى تبديل شود و براى نيل به آن، انسان همه چيز را قربانى كند.

امام علي(علیه السلام) در پایان خطبه 173 «نهج البلاغه» به نکته مهمی اشاره می نماید. هنگامى كه «حفظ دنياى پر زرق و برق» با «حفظ دين» در تضادّ واقع شود، به گونه اى كه حفظ هر يك، سبب تضييع ديگرى گردد، مى فرمايد: (آگاه باشيد! اگر اساس دين و ايمان خود را حفظ كنيد، از بين رفتن چيزى از دنيايتان به شما زيان نمى رساند و بدانيد با تباه ساختنِ دين خود، آنچه را از دنيا براى خويش نگه داشته ايد سودى به حالتان نخواهد داشت)؛ «أَلا وَ إِنَّهُ لَا يَضُرُّكُمْ تَضْيِيعُ شَيْءٍ مِنْ دُنْيَاكُمْ بَعْدَ حِفْظِكُمْ قَائِمَةَ دِينِكُمْ، أَلا وَ إِنَّهُ لَا يَنْفَعُكُمْ بَعْدَ تَضْيِيعِ دِينِكُمْ شَيْءٌ حَافَظْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَمْرِ دُنْيَاكُمْ». اشاره به اينكه غناى حقيقى در حفظ سرمايه دين و ايمان است كه در زندگى جاويدان انسان همه جا راه گشاى اوست؛ نه مواهب مادّى زودگذر فانى؛ كه اينها سرمايه هايى هستند خيالى و پندارى و گاه همچون حباب هاى روى آب به سرعت محو مى شوند.
در حديثى كه مرحوم كلينى نقل كرده مى خوانيم: «يكى از ياران آن حضرت هر سال به حج مى آمد و با امام(عليه السلام) ملاقات مى كرد؛ ولى مدّتى گذشت و به حجّ نيامد. در اين هنگام يكى از ياران سرشناس آن حضرت خدمتش شرفياب شد. حضرت احوال آن دوست را از او پرسيد. آن شخص در پاسخ حضرت طفره رفت؛ يعنى نمى خواست وضع نامناسب مالى او را بازگو كند. امام(ع) فرمود: بگو ببينم دين و ايمانش چگونه است؟ عرض كرد: «هُوَ وَ اللهِ كَما تُحِبُّ»(1)؛ (او به آن گونه است كه شما دوست مى داريد). امام(عليه السلام) فرمود: «هُوَ وَ اللهِ الْغَنِىُّ»(2)؛ (به خدا سوگند! او غنىّ و بى نياز است).
سپس با اين دعا كلام خود را پايان داده، عرضه مى دارد: (خداوند، دل هاى ما و شما را به سوى حقّ متوجّه سازد و صبر و استقامت را به ما و شما مرحمت كند)؛ «أَخَذَ اللهُ بِقُلُوبِنَا وَ قُلُوبِكُمْ إِلَى الْحَقِّ، وَ أَلْهَمَنَا وَ إِيَّاكُمُ الصَّبْرَ!».
توجه به این نکته نیز ضروری است که هر گاه، امكانات مادّى در مسير اهداف سازنده معنوى به كار گرفته شود نه تنها مذموم و نكوهيده نيست؛ بلكه از بهترين وسايل پيشرفت و تكامل انسان است. بدبختى از آنجا شروع مى شود كه اين امكانات به هدف اصلى تبديل شود و براى نيل به آن، انسان همه چيز را قربانى كند و از آنجا كه در عصر و زمان آن حضرت و امامان بعد از ايشان بر اثر فتوحات، مال و ثروت فراوانى به كشور اسلامى مخصوصاً مركز حكومت، سرازير شد و بسيارى از مردم را به خود مشغول داشت اين پيشوايان بزرگ، پيوسته در مذمّت دنيا سخن مى گفتند و به مردم هشدار مى دادند.(3)