آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند با اشاره به خشم حضرت «يونس»(ع) در هنگام ناامیدی از هدایت قومش، آن را «ترک اولی» ای دانسته که از عجله نشات گرفته، لذا می فرماید: «در آن هنگام خشمگين از ميان قوم خود رفت، مى پنداشت كه ما بر او تنگ نخواهيم گرفت، در آن ظلمت هاى متراكم صدا زد خداوندا منزّهى تو، من از ستمكاران بودم». این مجازات برای این بود که براى پيامبر بزرگى مانند حضرت یونس(ع)، بهتر بود پس از آگاهى از اين كه به زودى عذاب الهى براى آن قوم فرا خواهد رسيد، باز هم تا آخرين لحظه آنها را ترك نگويد، و از تأثير سخن مأيوس نشود.

قرآن کریم به خشم و غضب يكى از پيامبران الهى يعنى «يونس»(عليه السلام) نسبت به امت خويش اشاره می کند. حضرت يونس(علیه السلام) از هدايت قوم خود نااميد و بر آنها خشمگين شد. اما خشمى كه در ظاهر مقدس بود ولى در واقع از عجله و دستپاچگى نشأت مى گرفت و به همين دليل خداوند به خاطر اين «ترك اولى» او را در تنگناى شديدى قرار داد و سرانجام از اين «ترك اولى» توبه كرد، مى فرمايد: (و ذاالنُّونِ [يونس] را [به يادآور] در آن هنگام خشمگين [از ميان قوم خود] رفت، و چنين مى پنداشت كه ما بر او تنگ نخواهيم گرفت [اما هنگامى كه در كام نهنگ فرو رفت] در آن ظلمت هاى متراكم صدا زد خداوندا جز تو معبودى نيست، منزّهى تو، من از ستمكاران بودم)؛ «وَ ذَاالنُّونَ اِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ اَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنادى فِى الظُّلُماتِ اَنْ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَكَ اَنّىِ كُنْتُ مِنَ الظّالِميْنَ».(1)
سرانجام و بعد از تحمل سختى هاى فراوان، خداوند توبه او را پذيرفت و بى آنكه در شكم نهنگ هضم شود، با تنى بسيار رنجور، ضعيف و ناتوان، او را بيرون فرستاد. در اين كه مدت توقف يونس(عليه السلام) در شكم ماهى چقدر بوده چهل روز، يك هفته يا سه روز، يا طبق روايتى كه از على(عليه السلام) نقل شده نه ساعت، اختلاف است، هر چه بود حتى يك لحظه آن، بسيار جانكاه و ناراحت كننده بود.
راستى «يونس» چه «ترك اولى» كرده بود كه مستحق چنين كيفرى شد؟ با اين كه مى دانيم از انبياء گناه و معصيتى سر نمى زند، تصور ابتدايى بر اين است كه خشم و غضب در برابر قوم گمراهى كه دعوت خيرخواهانه پيامبر دلسوزى مانند يونس(عليه السلام) را نمى پذيرند، كاملا طبيعى است. ولى براى پيامبر بزرگى مانند او، بهتر اين بود كه پس از آگاهى از اين كه به زودى عذاب الهى براى آن قوم فرا خواهد رسيد، باز هم تا آخرين لحظه آنها را ترك نگويد، و از تأثير سخن مأيوس نشود، و اگر يونس(عليه السلام) خشمگين نمى شد، شايد در كار خود تجديد نظر مى كردند. تجربه نيز نشان داد كه آن قوم در آخرين لحظات بيدار شدند و دست به توبه و انابه به درگاه حق برداشتند و خداوند عذاب را از آنان برگرفت.(2)