آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) در خطبه 99، درباره حالات «مردم دنیا» که در چنگال حوادث گوناگون گرفتارند می فرمايد: «آيا اهل دنيا را مشاهده نمى كنيد! كه صبح و شام حالات گوناگونى دارند: يكى مى ميرد و بر او مى گريند، ديگرى مى ماند و به او تسليت مى گويند، يكى در بستر بيمارى افتاده و ديگرى به عيادت او مى رود؛ يكى به دنبال دنيا مى رود، ديگرى در عالم غفلت فرو رفته، در حالى كه مرگ از او غافل نيست؛ و بدين گونه، بازماندگان به دنبال گذشتگان در حركت اند».

امام علي(علیه السلام) در بخشی از خطبه 99 «نهج البلاغه»، حالات «مردم دنیا» را كه در چنگال حوادث گوناگون گرفتارند، در يك تقسيم بندى هفتگانه چنين بيان كرده، مى فرمايد: (آيا اهل دنيا را مشاهده نمى كنيد! كه صبح و شام حالات گوناگونى دارند: يكى مى ميرد، و بر او مى گريند، ديگرى مى ماند و به او تسليت مى گويند، يكى در بستر بيمارى افتاده، و ديگرى به عيادت او مى رود، و يكى ديگر در حال جان كندن است؛ يكى به دنبال دنيا مى رود، در حالى كه مرگ [همچون سايه] در پى او در حركت است، ديگرى در عالم غفلت فرو رفته، در حالى كه مرگ از او غافل نيست؛ و بدين گونه، بازماندگان به دنبال گذشتگان در حركتند!)؛ «أَوَلَسْتُمْ تَرَوْنَ أَهْلَ الدُّنْيَا يُصْبِحُونَ وَ يُمْسُونَ عَلَى أَحْوَالٍ شَتَّى: فَمَيِّتٌ يُبْكَى، وَ آخَرٌ يُعَزَّى وَ صَرِيعٌ مُبْتَلىً، وَ عَائِدٌ(1) يَعُودُ، وَ آخَرُ بِنَفْسِهِ يَجُودُ،(2) وَ طَالِبٌ لِلدُّنْيَا وَ الْمَوْتُ يَطْلُبُهُ، وَ غَافِلٌ وَ لَيْسَ بِمَغْفُولٍ عَنْهُ؛ وَ عَلَى أَثَرِ الْمَاضِي مَا يَمْضِي الْبَاقِي!».
اين تجزيه و تحليل چقدر جالب، گويا و فراگير است كه اگر كسى صحنه هاى آن را بتواند مجّسم كند و انسانها پشت سر هم، اين صحنه ها را ببينند چقدر مؤثّر خواهد بود: در جايى كسى از دنيا رفته و بر او اشك مى ريزند! در جايى ديگر مجلس عزا و يادبود برپاست و مردم گروه گروه به بازماندگان تسليت مى گويند!، در جاى ديگر، گروهى در بستر بيمارى ناله مى كنند و به خود مى پيچند و جمعى از دوستان و آشنايان در گرد بستر آنها، به عنوان عيادت حلقه زده اند!، در جاى ديگر، كسانى آخرين ساعات عمر خود را طى مى كنند و در حال جان كندن هستند و كارى از دست هيچ كس براى آنها برنمى آيد!، در صحنه ديگرى، افرادى با تمام قدرت به دنبال دنيا مى دوند و بدون توجّه به حلال و حرام، مشروع و ممنوع، در پى به چنگ آوردن آن هستند؛ ولى حوادث مرگبار به دنبال آنها و در كمين آنهاست؛ ناگهان در يك لحظه آنها و مركبشان را به درون درّه اى واژگون مى كند و همه چيز پايان مى يابد! و بالأخره؛ در جاى ديگر، گروهى غافل، مشغول عيش و نوش و مستِ باده غرورند و فرياد شادى آنها به آسمان بلند است؛ در حالى كه مرگ در كمين آنهاست؛ ناگهان يكى را از آن ميان در يك لحظه مى گيرد و مجلس شادى شان به عزا مبدّل مى شود و يا سقف بر آنها فرود مى آيد و تمام مجلس تعطيل مى شود.
اينها صحنه هايى است كه هميشه در تاريخ بشر بوده و هميشه خواهد بود و چقدر عبرت انگيز و آموزنده است، افسوس كه عبرت گيران و فرهيختگان كم اند!(3)