آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) درباره آثار دلبستگي به دنيا می فرماید: «و سخت بر حذر باش كه دلبستگى ها و علاقه شديد دنياپرستان به دنيا و حمله حريصانه آنها به دنيا، تو را نفريبد و مغرور نسازد؛ زيرا خداوند تو را از وضع دنيا آگاه ساخته و نيز دنيا خودش از فنا و زوالش خبر داده و بدى هايش را براى تو آشكار ساخته است».

امام علي(عليه السلام) در بخشی از نامه 31 «نهج البلاغه» – که به امام حسن(علیه السلام) نوشته شده – به فرزندش هشدار مى دهد كه فريب كارهاى دنياپرستان را نخورد كه آنها همچون حيوانات درنده اند؛ مى فرمايد: (و سخت بر حذر باش كه دلبستگى ها و علاقه شديد دنياپرستان به دنيا و حمله حريصانه آنها به دنيا، تو را نفريبد و مغرور نسازد)؛ «وَ إِيَّاكَ أَنْ تَغْتَرَّ بِمَا تَرَى مِنْ إِخْلَادِ(1) أَهْلِ الدُّنْيَا إِلَيْهَا، وَ تَكَالُبِهِمْ(2) عَلَيْهَا». آن گاه به ذكر دو دليل براى اين سخن پرداخته مى فرمايد: (؛ زيرا خداوند تو را از وضع دنيا آگاه ساخته و نيز دنيا خودش از فنا و زوالش خبر داده و بدى هايش را براى تو آشكار ساخته است)؛ «فَقَدْ نَبَّأَكَ اللهُ عَنْهَا وَ نَعَتْ(3) هِيَ لَكَ عَنْ نَفْسِهَا، تَكَشَّفَتْ لَكَ عَنْ مَسَاوِيهَا».
آيات متعدّدى در «قرآن مجيد» درباره بى اعتبارى دنيا ديده مى شود از جمله: «وَ اضْرِبْ لَهُمْ مَثَلَ الْحَياةِ الدُّنْيا كَماءٍ أَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَباتُ الْأَرْضِ فَأَصْبَحَ هَشِيماً تَذْرُوهُ الرِّياحُ وَ كانَ اللهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ مُّقْتَدِراً»(4)؛ ([اى پيامبر] زندگى دنيا را براى آنان به آبى تشبيه كن كه از آسمان فرو مى فرستيم و به وسيله آن گياهان زمين [سرسبز مى شود و] در هم فرو مى رود؛ اما [بعد از مدتى] مى خشكد به گونه اى كه بادها آن را به هر سو پراكنده مى كنند؛ و خداوند به هر چيز تواناست).
اين مثال براى كسانى است كه مراحل مختلف عمر خود (كودكى، جوانى و پيرى) را طى مى كنند؛ ولى بسيارند كسانى كه چنين امرى نصيبشان نمى شود و در مراحل ابتدايى يا ميانى به دلايل مختلفى چشم از جهان برمى بندند.
اينكه مى فرمايد: دنيا ناپايدارى و بى اعتبارى خود را براى تو شرح داده، منظور به زبان حال است كه تعبير گوياى آن در كلام ديگرى از امام(عليه السلام) آمده است؛ آن گاه كه ديد انسان غافل يا رياكارى به مذمت دنيا پرداخته و از فريبندگى دنيا سخن مى گويد، امام(عليه السلام) مى فرمايد: «أَيُّهَا الذَّامُّ لِلدُّنْيَا الْمُغْتَرُّ بِغُرُورِهَا الْمَخْدُوعُ بِأَبَاطِيلِهَا ... مَتَى غَرَّتْكَ أَ بِمَصَارِعِ آبَائِكَ مِنَ الْبِلَى أَمْ بِمَضَاجِعِ أُمَّهَاتِكَ تَحْتَ الثَّرَى»(5)؛ (اى كسى كه دنيا را نكوهش مى كنى و خودت فريفته دنيا شده اى و اباطيل دنيا تو را فريفته ... چه زمان دنيا تو را فريب داده [و با چه وسيله اى] آيا به استخوان هاى پوسيده پدرانت در زير خاك و يا خوابگاه مادرانت [در درون قبرها]؟).
به گفته شاعر عرب:
هِيَ الدُّنْيا تَقُولُ لِمَنْ عَلَيْها *** حَذارِ حَذارِ مِنْ بَطْشي وَفَتْكي
فَلا يَغْرُرُكُمْ حُسْنُ ابْتِسامي *** فَقُولي مُضْحِكٌ وَ الْفِعْلُ مُبْكي(6)
(دنيا با صراحت و آشكارا به اهلش مى گويد: برحذر باشيد برحذر باشيد از حمله و مرگ غافلگيرانه من.
تبسم هاى طولانى من شما را نفريبد، سخنانم خنده آور است و اعمالم گريه آور).
آرى زرق و برق دنيا نشاط آور است؛ ولى هنگامى كه به عمق آن دگرگونى ها، بى وفايى ها و ناپايدارى هاى آن بينديشيم چيزى جز گريه نخواهد داشت.(7)