آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

یکی از سخنان بسيار پرمعناي امام علی(ع) درباره پيامبر اكرم(ص)، هفت وصف از اوصاف ایشان است که نشان دهنده مقام والا و اصلاحات گسترده او در جامعه اسلامى است. ایشان مى فرماید: «خداوند او را با نور و روشنايى فرستاد و برگزيد و بر همه مقدّم داشت، پارگيها و پراكندگيها را به وسيله او پيوند داد [و اتحاد و الفت ايجاد كرد] و با او بر زورمندان چيره شد. مشكلات را به وسيله او آسان و ناهمواريها را به دست او هموار ساخت تا آنجا كه ضلالت و گمراهى را از راست و چپ [و از هر سو] به عقب راند».

امام علی(عليه السلام) در بخشی از خطبه 213 نهج البلاغه سخن كوتاه و بسيار پرمعنايى درباره پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) دارد و هفت وصف از اوصاف پيامبر را كه نشان دهنده مقام والا و اصلاحات گسترده او در جامعه اسلامى است، را بيان مى كند. ایشان مى فرمايد: (خداوند او را با نور و روشنايى فرستاد و برگزيد و بر همه مقدّم داشت، پارگيها و پراكندگيها را به وسيله او پيوند داد [و اتحاد و الفت ايجاد كرد] و با او بر زورمندان چيره شد. مشكلات را به وسيله او آسان و ناهمواريها را به دست او هموار ساخت. تا آنجا كه ضلالت و گمراهى را از راست و چپ [و از هر سو] به عقب راند)؛ «أَرْسَلَهُ بِالضِّيَاءِ، وَ قَدَّمَهُ فِي الاِْصْطِفَاءِ، فَرَتَقَ(1) بِهِ الْمَفَاتِقَ(2)وَ سَاوَرَ(3)بِهِ الْمُغَالِبَ، وَ ذَلَّلَ بِهِ الصُّعُوبَةَ، وَ سَهَّلَ بِهِ الْحُزُونَةَ(4)، حَتَّى سَرَّحَ(5)الضَّلاَلَ عَنْ يَمِين وَ شِمَال».
منظور از «ضياء» يكى از چند احتمال ذيل است: نور ايمان، علم، قرآن، وحى و يا همه اينها، يعنى خداوند پيامبراكرم(صلى الله عليه و آله) را با نور وحى و قرآن و ايمان مبعوث كرد تا جهان را به وسيله آن روشن سازد. همچنین جمله «وَ قَدَّمَهُ فِي الاِْصْطِفَاءِ» ممكن است اشاره به خاتميّت پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) باشد [زيرا اگر خاتم نباشد مفهومش اين است كه آيينى برتر از آيين او در آينده خواهد آمد] و يا اشاره به برترى او بر همه انبيا و خلق جهان است. به هر حال دليل بر اين است كه آيينش از همه آيينها كامل تر است. منظور از «مفاتق» (پارگيها و بريدگيها) اختلافات گسترده اى است كه در محيط عربستان وجود داشت و پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) به آنها پايان داد و همه را زير پرچم توحيد متّحد ساخت.
جمله «وَ سَاوَرَ بِهِ الْمُغَالِبَ» اشاره به كوتاه كردن دست ظالمان و زورمندان از گريبان مستضعفان و محرومان است، كه به بركت ظهور اسلام به وقوع پيوست و همه آنها در برابر قدرت اين آيين سر تسليم فرود آوردند. همچنین جمله «ذَلَّلَ بِهِ الصُّعُوبَةَ»؛ (برطرف ساختن مشكلات و هموار ساختن ناهمواريها) مى تواند اشاره به حلّ مشكلات معنوى و عقيدتى و اخلاقى باشد يا مشكلات مادى و اجتماعى و يا همه اينها كه در پرتو ظهورش به وقوع پيوست. جمله «حَتَّى سَرَّحَ الضَّلاَلَ عَنْ يَمِين وَ شِمَال» اشاره به پايان گرفتن همه مفاسدى است كه در جمله هاى قبل به آن اشاره شده؛ يعنى انواع گمراهيها از چپ و راست و از هر سو به وسيله آن حضرت و آيينش به عقب رانده شدند. تعبير به «يَمِين وَ شِمَال» ممكن است اشاره به افراط و تفريطها باشد، يا اشاره به همه راههايى كه به فساد منتهى مى شود. به يقين اين اصلاحات، مخصوص زمان ظهور پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) نبود. اگر امروز هم به تعليمات و برنامه هاى اسلام عمل كنيم، هم نور وحدت جامعه اسلامى را فرا مى گيرد و هم دست زورمندان ظالم كوتاه مى گردد و هم سختيها و مشكلات اجتماعى آسان مى شود، زيرا اينها همه از آثار تعليمات الهى است.(6)