آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بر اساس آيه 100 سوره «برائت»، پيروان پیامبر(ص) پنج گروهند: نخست: گروه سابقين و پيشگامان اسلام مانند حضرت علي(ع) و خديجه(س). گروه دوم مهاجرانند كه البتّه سابقين نيز جزء آنها بودند، آنها به خاطر سخت شدن زندگي در مكّه، به حبشه مهاجرت كردند و بعدا به دنبال هجرت پيغمبر(ص) به مدينه به پيروي از ايشان به مدينه مهاجرت كردند. گروه سوم انصارند، مسلمانان اهل مدينه که مهاجران را پذيرفته و تمام دارایی خود را با آنان تقسيم نمودند، گروه چهارم نسل پس از مهاجر و انصار كه همان تابعين اند و زمان پيامبر(ص) را درك نكردند و يا حضرت را نديدند؛ ولى صحابه را ديدند و درك كردند. گروه پنجم تابعين تابعين اند كه در واقع شاگردان تابعين هستند.

بر اساس آيه شريفه 100 از سوره «برائت»، پيروان پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) را مى توان به چند گروه تقسيم كرد:
نخست: گروه سابقين؛ يعنى پيشگامان اسلام و كسانى كه در روزهاى تنهايى پيغمبر(صلى الله عليه وآله) ايمان آوردند و دست بيعت به او دادند كه از ميان زنان، نخستين فرد، خديجه كبرى(سلام الله عليها) و از ميان مردان حضرت علي(عليه السلام) بود. سپس افراد ديگرى به آنها پيوستند. سابقين افتخار بزرگى دارند، چرا كه در آن شرايط جان خود را در طَبَق اخلاص گذارده و تقديم اسلام و پيغمبر(صلى الله عليه وآله) كردند.
گروه دوم مهاجرانند كه البتّه سابقين نيز جزء آنها بودند، آنها كسانى هستند كه در مكّه به پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) ايمان آورند و چون كار بر مسلمانان در مكّه تنگ شد و جان پيغمبر(صلى الله عليه وآله) در خطر قرار گرفت به دنبال هجرت پيغمبر(صلى الله عليه وآله) به مدينه مهاجرت كردند؛ يعنى از تمام زندگى و خانه و كاشانه خود چشم پوشيدند و به همراه خانواده به مدينه آمدند در حالى كه نه در آنجا خانه اى داشتند نه وسيله اى براى امرار معاش، آنان ساليان طولانی با مشكلات دست و پنچه نرم كردند تا آن که سرانجام خداوند گشايشى برايشان فراهم كرد. البتّه گروه ديگرى نيز بودند كه قبل از هجرت مسلمين از مكّه به مدينه براى نجات از شرّ اشرار قريش و مشركان به حبشه هجرت كردند و بعد از مدتى كه اسلام در مدينه استقرار يافت از حبشه به مدينه آمدند.
گروه سوم انصارند؛ مسلمانان اهل مدينه که با آغوش باز مهاجران را پذيرفتند و با اينكه غالبا زندگى سختى داشتند، با مهاجران مواسات كرده و تمام دارایی خود را با آنان تقسيم نمودند. البتّه در ميان انصار هم سابقين و غير سابقين وجود دارند كه قرآن هم به آنها اشاره كرده: «وَ السّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرينَ وَ الْأَنْصارِ»(1) يعنى آنها كه در پيوستن به پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در مدينه پيشگام شدند و يا آنها كه قبلاً به مكّه آمده بودند و در محل «عقبه» (در نزديكى مكّه) با پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) بيعت كردند. گروه مهاجران و انصار و سابقان را مجموعاً صحابه مى نامند.
گروه چهارم نسل پس از مهاجر و انصار هستند كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) را مشاهده نكردند، اين نسل دوم را تابعين مى گويند كه از مهاجران و انصار پیروی می كردند و در قرآن به عنوان «وَ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ»(2) و به عنوان «وَ آخَرِينَ مِنْهُمْ لَمّا يَلْحَقُوا بِهِمْ»(3) و نيز به عنوان «وَ الَّذِينَ جاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ»(4) در قرآن مجيد آمده است، اين گروه زمان پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) را درك نكردند و يا آن حضرت را نديدند؛ ولى صحابه را ديدند و درك كردند.
گروه پنجم تابعين تابعين اند؛ آنها كسانى هستند كه صحابه را نيز درك نكرده و نديدند، در واقع آنان شاگرد تابعين هستند. البتّه در اينكه اين گروه هاى پنج گانه همه آنها افراد نيكى بودند و يا اگر در آغاز جزء نيكان بودند، در ادامه زندگى بر همان مسير باقى ماندند يا نه سخن بسيار است كه در بحث تنزيه صحابه ذکر شده است. به يقين بودند كسانى كه در يك زمان در اوج فضيلت قرار داشتند سپس بر اثر هواى نفس يا دنياپرستى سقوط كردند.(5)،(6)