آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

آذربایجان منطقه ای است که در سال 20 هجری تحت حاکمیت اسلام قرار داشت و شامل مناطق تبریز، خوی، ارومیه و اردبیل و مناطقی از گیلان و مازندران می شد، سرزمینی سرسبز با چشمه هایی پر آب، به گونه ای که معاويه سالانه سى هزار هزار درهم از آن سرزمین خراج دريافت مى کرد که نشان از برکات گسترده آن منطقه داشت.

از «فتوح البلدان» بلاذرى و «تاريخ طبرى» و «معجم البلدان» حموى اجمالاً استفاده مى شود كه منطقه آذربايجان در حدود سنه 20 هجرى زير پرچم اسلام قرار گرفت؛ ولى چيزى نگذشت كه گروهى بر ضد آن قيام كردند. خليفه دوم اشعث بن قيس را فرستاد و بار ديگر آنجا را فتح كرد و اشعث بر حكومت آنجا باقى ماند.
محدوده آذربايجان آن روز از امروز گسترده تر بود و علاوه بر تبريز، خوى، سلماس، اروميه و اردبيل، مناطقى از گيلان و مازندران را نيز شامل مى شد و از طرف غرب نيز فراتر از مرزهاى كنونى بود. حموى مى گويد: «اين منطقه خود مملكت عظيمى است، داراى بركات فراوان، خرم و سرسبز، پرآب و داراى چشمه هاى بسيار». يعقوبى در« تاريخ» خود مى نويسد: «معاويه هر سال سى هزار هزار [سى ميليون] درهم از خراج آذربايجان دريافت مى داشت و اين نشان مى دهد كه تا چه اندازه آن منطقه گسترده و آباد بوده است».(1)،(2)