آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) درباره حوادث مربوط به نفخ صور اوّل می فرماید: «در آن هنگام قلب ها از كار افتاده و زبان ها بند مى آيد، كوه ها فرو ريخته و سنگ ها همچون سرابى لرزان به نظر مى آيد گويى هرگز كوهى نبوده». حضرت درباره نفخ صور دوم و زنده شدن مردگان و برپایی قیامت می فرماید: «در آن روز نه شفيعى است كه شفاعت كند و نه دوستى كه سودى بخشد و نه عذرى كه عذاب را برطرف سازد». البته عدم پذيرش معذرت، مخصوص كسانى است كه با اعمال خود پل هاى ارتباطى شفاعت را كه پشت سرشان بوده ويران كرده اند؛ ولى آنان كه راه شفاعت را باز گذاشته اند، مشمول آن خواهند شد.

امام علي(علیه السلام) در بخشي از خطبه 195 «نهج البلاغه»، گوشه هائى از آغاز رستاخيز را شرح مى دهد كه دل ها را مى لرزاند و افكار را حيران مى سازد، مى فرمايد: (در آن هنگام در صور دميده مى شود، قلب ها از كار مى افتد، زبان ها بند مى آيد، كوه هاى بلند فرو مى ريزند و سنگ هاى محكم درهم مى شكنند و آن سنگ هاى سخت چنان متلاشى و صاف مى شود كه همچون سرابى لرزان و متلألئ به نظر مى آيد و جاى آنها، صاف و هموار مى گردد كه گويى هرگز كوهى در آنجا وجود نداشته است)؛ «وَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ، فَتَزْهَقُ(1) كُلُّ مُهْجَةٍ(2)، وَ تَبْكَمُ(3) كُلُّ لَهْجَةٍ، وَ تَذِلُّ الشُّمُّ(4) الشَّوَامِخُ(5)، وَ الصُّمُّ(6) الرَّوَاسِخُ(7)، فَيَصِيرُ صَلْدُهَا(8) سَرَاباً رَقْرَقاً(9)، وَ مَعْهَدُهَا(10) قَاعاً(11) سَمْلَقاً(12)».
از مجموع آيات قرآن به خوبى استفاده مى شود كه دو نوع تحوّل شديد و تكان دهنده در پايان جهان و آستانه رستاخيز رخ مى دهد كه از آنها تعبير به «نفخ صور»؛ (دميدن در شيپور) شده است؛ زيرا در گذشته هنگامى كه مى خواستند لشكر را به حركت درآورند يا اعلام جنگ كنند يا از خواب بيدار نمايند شيپور بيدارى يا شيپور حركت يا جنگ نواخته مى شد و با آهنگ هاى مختلفى كه صداى شيپور داشت، مطلب به گوش مى رسيد، بنابراين نفخ صور به معناى آغاز تحوّلى عظيم است. از آيات قرآن استفاده مى شود كه همراه نفخ صور اوّل، زلزله عظيمى در سراسر جهان رخ مى دهد و همه موجودات زنده بر اثر شدّت آن، قالب تهى مى كنند كه اين شيپور مرگ است. آيه شريفه «إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَىْءٌ عَظِيمٌ * يَوْمَ تَرَوْنَهَا ...»(13)، همچنين آيه «وَ نُفِخَ فِى الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِى السَّمواتِ وَ مَنْ فِى الْأَرْضِ...»(14)، اشاره به همين نفخ صور است.
در نفخ صور دوم كه همان شيپور تجديد حيات و زندگى است، تحوّل تازه اى رخ مى دهد و بر ويرانه هاى جهان پيشين، جهانى نو پديدار مى شود و مردگان از قبرها بر مى خيزند و آماده حساب مى شوند. در سوره «زلزال» اشاره به نفخه دوم شده، مى فرمايد: «إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا * وَ أَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا * وَ قَالَ الْإِنْسَانُ مَا لَهَا * يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا». همچنين در ادامه آيه 68 سوره «زمر» كه در بالا آمد، مى فرمايد: «ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخْرَى فَإِذَا هُمْ قِيَامٌ يَنْظُرُونَ»؛ (سپس بار ديگر در صور دميده مى شود، ناگهان همگى به پا مى خيزند و در انتظار [حساب و جزا] هستند). آنچه امام(عليه السلام) در اين بخش از خطبه بيان فرمود، اشاره به همان نفخ صور اوّل است كه سبب ويرانى جهان، درهم شكستن كوه ها و محو شدن آثار آن و تحيّر عجيب انسان ها و سپس مرگ آنان مى شود.
آنچه در ذيل اين خطبه آمده اشاره به حوادث بعد از نفخ دوم است كه مى فرمايد: ([در آن روز] نه شفيعى است كه شفاعت كند و نه دوستى كه سودى بخشد و نه عذر موجّهى كه عذاب الهى را برطرف سازد)؛ «فَلَا شَفِيعٌ يَشْفَعُ، وَ لَا حَمِيمٌ يَدْفَعُ، وَ لَا مَعْذِرَةٌ تَنْفَعُ». اين سخن نيز برگرفته از آيات قرآن مجيد است كه مى فرمايد: «مَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ حَمِيمٍ وَ لَا شَفِيعٍ يُطَاعُ»(15)؛ (براى ستمكاران نه دوستى وجود دارد و نه شفاعت كننده اى كه شفاعتش پذيرفته شود). نيز مى فرمايد: «فَيَوْمَئِذٍ لَّا يَنفَعُ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَعْذِرَتُهُمْ وَ لَا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ»(16)؛ (آن روز عذرخواهى ستمكاران سودى به حالشان ندارد و آنها توانايى بر جلب رضايت پروردگار نمى يابند [توبه آنان پذيرفته نمى شود]).
بديهى است عدم پذيرش معذرت همان گونه كه از آيات بالا بر مى آيد، مخصوص كسانى است كه با اعمال خود پل هاى ارتباطى شفاعت را كه پشت سرشان بوده ويران كرده اند؛ ولى آنان كه راه شفاعت را باز گذاشته اند، مشمول آن خواهند شد. قرآن مجيد مى فرمايد: «وَ لَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى»(17)؛ (و آنها جز براى كسى كه خدا راضى [به شفاعت براى او] است شفاعت نمى كنند).(18)