آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در روايات تعبيرات روشنى از رابطه ميان بعضى از مصائب با امور تربيتى وجود دارد كه از طريق عقل و آيات قرآن تأييد شده است. امام على(ع) مي فرمايد: «خداوند بندگان خويش را به هنگامى كه اعمال بد انجام مى دهند، با كمبود ميوه ها و جلوگيرى از نزول بركات و بستن درهاى گنج هاى خيرات به روى آنان، مبتلا مى سازد تا توبه كاران توبه كنند و آنها كه بايد دست از گناه بكشند خوددارى نمايند و پند پذيران پند گيرند و...». همچنین می فرماید: «بلا براى ظالم ادب است و براى مؤمن آزمايش و براى انبياء درجه و براى اولياء كرامت است».

در روايات اسلامى تعبيرات روشنى كه حاكى از رابطه ميان بعضى از مصائب و مشكلات زندگى با امور تربيتى مى باشد، ديده مى شود كه آنچه را از طريق عقل و آيات قرآن درک می کنیم تأييد مى كند؛ مانند:
1. در يكى از خطبه هاى اميرمؤمنان على(عليه السلام) در نهج البلاغه مى خوانيم: «اِنَّ اللهَ يَبْتَلى عِبادَهُ عِنْدَ الأَعْمالِ السيِّئَةِ بِنَقْصِ الثَّمراتِ وَ حَبْسِ الْبَرَكاتِ وَ اِغْلاقِ خَزائِنِ الْخَيْراتِ، لِيَتُوْبَ تائِبٌ وَ يُقْلِعَ مُقْلِعٌ وَ يَتَذَكَّرَ مُتَذَكِّرٌ وَ يَزْدَجِرَ مُزْدَجِرٌ!»(1)؛ (خداوند بندگان خويش را به هنگامى كه اعمال بد انجام مى دهند، با كمبود ميوه ها و جلوگيرى از نزول بركات و بستن درهاى گنج هاى خيرات به روى آنان، مبتلا مى سازد تا توبه كاران توبه كنند و آنها كه بايد دست از گناه بكشند خوددارى نمايند و پند پذيران پند گيرند و آنها كه آماده اند از گناه باز ايستند).
2. در حديث ديگرى از اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى خوانيم: «اِنَّ الْبَلاءَ لِلظّالِمِ اَدَبٌ وَ لِلْمُؤْمِنِ اِمْتِحانٌ وَ لِلأَنْبِياءِ دَرَجَةٌ وَ لِلأَوْلياءِ كَرامَةٌ!»(2)؛ (بلا براى ظالم ادب است و براى مؤمن آزمايش و براى انبياء درجه و براى اولياء كرامت است).
3. در حديث ديگرى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم: «اَلْمُؤْمِنُ لايَمْضى عَلَيْهِ اَرْبَعُونَ لَيْلَةً اِلاّ عَرَضَ لَهُ اَمْرٌ يُحْزِنُه يَذَّكَّرُ بِهِ»(3)؛ (مؤمن چهل شب بر او نمى گذرد مگر اين كه حادثه غم انگيزى براى او رخ مى دهد كه مايه تذكر و بيدارى او گردد).
4. در حديث ديگرى از امام صادق(عليه السلام) آمده است: «اِذا اَرادَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ بِعَبْد خَيْراً فَاَذْنَبَ ذَنْباً تَبِعَهُ بِنِقْمَة، فَنُذكِّرُهُ الاِْسْتِغْفارَ وَ اِذا اَرادَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ بِعَبْد شَرّاً فَاَذْنَبَ ذَنْباً تَبِعَهُ بِنِعْمَة، لِيُنْسِيَهُ الاْسْتِغْفارَ وَ يَتَمادى بِه وَ هُوَ قَوْلُ اللهِ عَزَّوَجَلَّ: سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ بِالنِّعَمِ عِنْدَ الْمَعاصى!»(4)؛ (هنگامى كه خداوند خير و سعادتى براى بنده اى بخواهد اگر گناهى كند او را به ناراحتى مبتلا مى سازد و توبه و استغفار را به ياد او مى آورد و هنگامى كه براى بنده اى [بر اثر طغيانگرى زياد] شرّى بخواهد، اگر گناهى كند نعمتى به او مى دهد! تا استغفار را فراموش كند و به راه خود ادامه دهد! و اين همان چيزى است كه خداوند فرموده: ما آنها را از آنجا كه نمى دانند تدريجاً به سوى عذاب مى بريم به اين گونه كه به هنگام معصيت، نعمت به آنها مى دهيم).
5. اين بحث را با حديث ديگرى از امام على(عليه السلام) پايان مى دهيم، امير مومنان(عليه السلام) فرمود: «اِذا رَأَيْتَ اللهَ سُبْحانَهُ يُتابِعُ عَلَيْكَ اَلبَلاءَ فَقَدْ اَيْقَظَكَ، اِذا رَأَيْتَ اللهَ سُبْحانَهُ يُتابِعُ عَلَيْكَ النَّعَمَ مَعَ الْمَعاصى فَهُوَ اِسْتِدراجٌ لَكَ»(5)؛ (هنگامى كه مشاهده كنى [بعد از ارتكاب گناه] خداوند بلاهايى پشت سر هم بر تو مى فرستد تو را بيدار كرده و هنگامى كه خداوند متعال با انجام معاصى نعمت هايش را بر تو مى فرستد اين، نوعى عذاب استدراجى است).(6)