آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

روايات مربوط به بحث «رضا و تسليم»، اشاراتى هم به بحث «حوادث ناگوار» دارد، به طوری كه اگر چيزى برخلاف ميل ما بود نگران نباشيم. لذا امام علی(ع) می فرماید: «خداوند كارها را مطابق مقتضى مصالح جارى مى كند نه بر طبق ميل و رضايت شما». همچنین امام صادق(ع) می فرماید: «آگاهترين مردم نسبت به خدا كسى است كه نسبت به قضاى او از همه راضى تر باشد». در واقع آنچه از سوى او مى رسد نيكوست، اما نباید شكست هايى كه بر اثر اعمال خودمان، دامانمان را مى گيرد را به حساب قضاى الهى بگذاريم و به آنها راضى و تسليم باشيم.

روايات فراوانى كه در بحث رضا و تسليم در منابع اسلامى از پيشوايان معصوم(عليهم السلام) نقل شده گرچه ناظر به يك بحث دامنه دار اخلاقى است، ولى اشاراتى به بحث حوادث ناگوار نيز دارد. از جمله در روايتى از امام على(عليه السلام) مى خوانيم: «اِنَّ اللهَ سُبْحانَهُ يُجْرِى الاُْمُورَ عَلَى ما يَقْتَضيهِ لا عَلَى ما تَرْتَضيهِ»(1)؛ (خداوند كارها را مطابق مقتضاى مصالح جارى مى كند نه بر طبق ميل و رضايت شما). يعنى اگر چيزى برخلاف ميل و رضاى شما بود نگران نباشيد، اسرار و مصالحى در كار است كه شما نمى دانيد.
در حديث ديگرى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم: «اِنَّ اَعْلَمَ النّاسِ بِاللهِ اَرْضاهُمْ بِقَضاءِ اللهِ»(2)؛ (آگاهترين مردم نسبت به خداوند كسى است كه نسبت به قضاى او از همه راضى تر باشد). آرى كسى كه به علم، حكمت، لطف و رحمت او ايمان دارد و از اين امور آگاه است، يقين دارد آنچه از سوى او مى رسد نيكو است هر چند اسرار آن را دقيقاً درك نكرده باشد.
باز در حديث ديگرى از اميرمؤمنان(عليه السلام) آمده است: «اَجْدَرُ الأَشْياءِ بِصِدْقِ الاْيْمانِ اَلرِّضاءُ وَ التَّسْليمُ»(3)؛ (سزاوارترين اشياء نسبت به صدقِ ايمانِ انسان، مقام رضا و تسليم است). يعنى روشن ترين اثر صدق ايمان نسبت به علم و حكمت و رحمت پروردگار اين است كه در برابر خواسته هاى تكوينى و تشريعى او تسليم باشد، تسليمى نه از روى كراهت، بلكه آميخته با رضا؛ زيرا مى داند آنچه از ناحيه او است حكمتى در دل نهفته دارد.
البتّه اين سخن هرگز به معناى آن نيست كه ما مصائب و شكست ها و ناكامى هايى كه بر اثر اعمال خودمان دامانمان را مى گيرد به حساب قضاى الهى بگذاريم و به آن راضى و تسليم باشيم. همچنين به اين معنا نيست كه براى مبارزه با آفات و مشكلات و حوادث دردناك آنچه را در توان داريم به كار نبنديم؛ چرا كه در اين صورت بروز اين حوادث نتيجه اعمال ما است و به خود ما باز مى گردد و هرگز نمى توان آنها را به حساب خواست خدا گذاشت؛ چرا كه اگر او درد داده درمان هم آفريده است. در اين گونه موارد اگر ما كوتاهى كنيم نه تنها به مقام رضا و تسليم نرسيده ايم، بلكه شرعاً در پيشگاه خدا مسئوليم؛ چون با مرتكب شدن تقصيرات، خودمان را به چاله افكنده ايم.(4)