آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

افعال انسانى بر سه گونه است. قسمتى از آنها درك حُسن و قُبحشان براى همه روشن است و با تغيير شرايط و ظروف تغيير نمى كند مانند حُسنِ احسان و قُبحِ ظلم. بخش ديگر، افعالى كه همگان حُسن و قُبح آن را درك مى كنند، ولى شرايط و ظروف مختلف در آن اثر مى گذارد، مثل صدق و کذب كه در بعضى از شرايط، دروغ حسن و راستگويى قبيح است. قسم سوم افعالى است كه حُسن و قُبح آن ضرورى نيست. بعضى آن را خوب و بعضى بد و يا اصلا در تشخيص حُسن و قُبحِ آن ساكتند كه بايد در این امور به دامان «وحى» چنگ زد.

افعال انسانى بر سه گونه است:
قسمتى از آنها درك حُسن و قُبحشان براى همه روشن است و به اصطلاح از مستقلات عقليه مى باشد و با تغيير شرايط و ظروف نيز تغيير نمى كند مانند حُسنِ احسان و قُبحِ ظلم.
بخش ديگر، افعالى است كه همگان حُسن و قُبح آن را درك مى كنند؛ ولى شرايط و ظروف مختلف در آن اثر مى گذارد، مثلاً مى گوئيم راستگويى خوب است و دروغ قبيح، در حالى كه مى دانيم در بعضى از شرايط، دروغِ مصلحت آميز براى حفظ اهداف مهم تر و عالى تر ـ مانند اصلاح دادن دو گروه متخاصم ـ قبيح نيست و به عكس آن راستگويى كه منشأ فساد، خونريزى و اختلاف گردد زشت و قبيح است.
قسم سوم افعالى است كه حُسن و قُبح آن جنبه ضرورى ندارد؛ بلكه نظرى است. بعضى آن را خوب و بعضى آن را بد و يا اصلا در تشخيص حُسن و قُبحِ آن ساكتند، در اين گونه موارد راهى جز توسل به دامان وحى نيست. با توجّه به اقسام سه گانه فوق پاسخ بسيارى از اشتباهات كه در زمينه مسأله حُسن و قُبح، دامان گروهى را گرفته است روشن مى شود.(1)