آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

واژه «رقيب» چنانكه در «مفردات» آمده است در اصل از ماده «رقبه» به معناى گردن است، سپس به افراد محافظ و مراقب اطلاق شده است. به هر حال هنگامى كه اين وصف در مورد خداوند ذكر مى شود به معناى حافظ و نگهدارنده اى است كه هيچ چيز بر او مخفى و پوشيده نخواهد بود. البتّه مراقبت خداوند نسبت به تمام جهان هستى و همه بندگان و اعمال آنها، از طريق حضور او در همه جا است، نه نگاه كردن يا گردن كشيدن كه همه اينها از عوارض موجودات مادى است.

واژه «رَقيبْ» چنانكه در «مفردات» آمده است در اصل از ماده «رقبه» به معناى گردن است، سپس به افراد محافظ و مراقب اطلاق شده يا از اين نظر كه گردن كسى را كه مورد توجّه و مراقبت آنها است حفظ مى كنند (گردن به خاطر اين كه از مهمترين اعضاى بدن است كنايه از كل وجود انسان است) و يا به خاطر اين كه گردن مى كشند و اطراف خود را نگاه مى كنند تا از خطرات آگاه گردند و لذا محلى را كه چنين كسى بر آن ايستاده «مَرقَب» مى گويند.(1)
ولى در بعضى از كتب لغت، عكس اين معنی ذكر شده، يعنى مفهوم اصلى اين واژه همان نگاهبانى و اِشراف بر چيزى است، سپس به عضو مخصوص يعنى گردن از اين جهت، «رقبه» گفته اند كه به هنگام مواظبت و نگاهبانى بوسيله چشم و گوش از حركت گردن استفاده مى شود.(2) در كتاب «العين» اصل اين واژه به معناى انتظار و در «مقاييس اللّغه» به معناى قد بر افراشتن براى مواظبت از چيزى آمده است.
به هر حال هنگامى كه اين وصف در مورد خداوند ذكر مى شود به معنى حافظ و نگهدارنده اى است كه هيچ چيز بر او مخفى و پوشيده نخواهد بود.(3) البتّه مراقبت خداوند نسبت به تمام جهان هستى و همه بندگان و اعمال آنها، از طريق حضور او در همه جا است؛ لذا نه نيازى به نگاه كردن دارد و نه گردنى دارد براى گردن كشيدن، و نه مانند آن [كه] از عوارض موجودات مادى است.(4)