آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند مى فرمايد: «و اگر فضل و رحمت خدا شامل حال شما نبود و اين كه او توبه پذير و حكيم است [بسيارى از شما گرفتار مجازات سخت الهى مى شديد!]». اين آيه بعد از آيات مربوط به «لعان» قرار گرفته است. لعان اين است كه مردى همسر خود را بدون اقامه شاهد متهم به زنا كند، در اين صورت هشتاد تازيانه می خورد، ولى قرآن اين حكم را از شوهر برداشته؛ لکن آن دو براى هميشه بر يكديگر حرام مى شوند. خدا راه توبه را به روى طرفين، باز گذاشته تا اگر يكى، ديگرى را بى دليل متهم ساخت، مجازات تهمت را بپذيرد و به زناشوئى باز گردد.

در سوره «نور» به تعبيري برخورد مى كنيم و آن آميختن واژه «حكيم» با «توّاب» است، مى فرمايد: (و اگر فضل و رحمت خدا شامل حال شما نبود و اين كه او توبه پذير و حكيم است [بسيارى از شما گرفتار مجازات سخت الهى مى شديد!])؛ «وَ لَوْلا فَضْلُ اللهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ وَ أَنَّ اللهَ تَوّابٌ حَكِيمٌ».(1)
اين آيه بعد از آيات مربوط به لعان قرار گرفته و منظور از لعان اين است كه اگر مردى همسر خود را متّهم به زنا و خروج از جاده عفّت كرد، و چهار شاهد براى اثبات آن نداشت، بايد مطابق قانونِ تهمت، مجازات شود و هشتاد تازيانه بخورد، ولى قرآن اين حكم را از شوهر برداشته به شرط اين كه پنج بار با ذكر نام پروردگار سوگند خاصّى كه شرح آن در آيات سوره نور آمده است ياد نمايد. در اين صورت همسرش در معرض اتهام قرار مى گيرد، و اگر او هم سوگندهاى پنجگانه را انجام دهد تبرئه مى شود؛ ولى آن دو براى هميشه بر يكديگر حرام مى شوند.
با توجّه به اين معنى، روشن مى شود كه رابطه «توّاب» و «حكيم» با محتواى آيه كاملا برقرار است. خدا راه توبه و بازگشت را به روى طرفين، باز گذاشته تا اگر يكى از آن‌ها ديگرى را بى دليل متّهم ساخته، مجازات تهمت را بپذيرد و به زناشوئى باز گردد و از سوى ديگر با توجّه به اين كه زن و شوهر از حال يكديگر اطلاع بيشترى دارند و اقامه دليل، براى اين مسائل خصوصى غالباً ممكن نيست؛ خداوند با احكام حكيمانه مربوط به لعان، حق دو همسر، و حقّ فرزند را تعيين كرده، و حريم ازدواج را از هرگونه آلودگى، پاك نگه داشته است.(شرح اين معنا را با دقّت در احكام لعان كه در كتب فقهى آمده است به خوبى مى توان دريافت).(2)