آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

واژه «رياح» جمع «ریح» و به معنی هوای متحرک یا بادهای مسبب حرکت و بارش باران است. همچنین واژه «تَصْرِيْفِ الرِّياحِ» به معنی منتقل كردن بادها از حالى به حال دیگر است (از شمالى به جنوبى، و از جنوبى به شمالى و...)، و از مادّه «صرف» (بر وزن حرف) به معنى بازگرداندن چيزى از حالتى به حالت ديگر است. که ممكن است اشاره به آن باشد كه اگر بادها هميشه از يك سو بوزند، ممكن است رطوبت و ابرهاى برخاسته از درياها را تنها به يك سمت برانند؛ اما تغيير مسیر بادها سبب مى شود كه ابرها از هر نقطه به نقطه ديگر حركت كنند.

واژه «رياح» ده بار در قرآن مجيد تكرار شده كه نه مرتبه آن اشاره به بادهايى است كه ابرها را به حركت در آورده و آماده نزول باران مى‌ كند. واژه «رياح» جمع «ريح» است كه به معنى هواى متحرّك مى‌ باشد، و اصل آن «روح» است، و غالبا آن را مؤنث لفظى مى‌ دانند؛ و جالب اينكه در آيات مربوط به حركت ابرها و نزول باران در قرآن مجيد همواره به صورت جمع به كار رفته است. بعضى دليلش را اين مى‌ دانند كه بادها اگر به صورت دسته جمعى حركت كنند ابرها را در آسمان مى‌ گسترانند و باران خيز و پر بركت‌ اند، ولى هنگامى كه به صورت يك واحد حركت كند ممكن است بى‌ فايده، يا حتى زيانبار باشد، و لذا توصیه شده در دعا بگوییم: «اللَّهُمَّ اجْعَلْهَا رِيَاحًا وَلا تَجْعَلْهَا رِيحًا!»(1)؛ (خداوندا آن را بادهائى قرار ده نه يك باد!).
«راغب» در «مفردات» مى‌ گويد: در تمام مواردى كه خداوند لفظ «ريح» را به صورت مفرد ذكر فرموده است حكايت از عذاب مى‌ كند؛ و هرجا به صورت جمع ذكر شده حكايت از رحمت! اين گفته راغب در مورد «رياح» به صورت جمعى صحيح است؛ ولى در مورد «ريح» به صورت مفرد عموميت ندارد. چرا كه «ريح» در قرآن به صورت مفرد در مورد نعمت نيز به كار رفته است؛ مانند: «حَتّى اِذا كُنْتُمْ فى الْفُلْكِ وَ جَرَيْنَ بِهِمْ بِرِيْح طَيِّبَةٍ وَ فَرِحُوا بِها»(2)؛ (زمانى که در کشتى قرار مى گیرید، و بادهاى موافق کشتى نشینان را [به سوى مقصد] مى برد و خوشحال مى شوند). در مورد حضرت سليمان(ع) نيز مى‌خوانيم: «وَلِسُلَيْمانَ الرِّيْحٍ غُدُوُّها شَهْرٌ وَ رَواحُها شَهْرٌ»(3)؛ (و باد را براى سلیمان مسخّر ساختیم که صبحگاهان مسیر یک ماه را مى پیمود و عصرگاهان مسیر یک ماه را).
«تَصْرِيْفِ الرِّياحِ»: به معنى منتقل كردن بادها از حالى به حال دیگر است (از شمالى به جنوبى، و از جنوبى به شمالى و...) از مادّه «صرف» (بر وزن حرف) به معنى بازگرداندن چيزى از حالتى به حالت ديگر يا تبديل آن به شىء ديگر است.(4)
اين تعبير ممكن است اشاره به آن باشد كه اگر بادها هميشه از يك سو بوزند ممكن است رطوبت‌ ها و ابرهاى برخاسته از درياها را تنها به يك سمت برانند؛ امّا دگرگون شدن و تغيير بادها سبب مى‌ شود كه ابرها از هر نقطه به نقطه ديگر حركت كنند و غالب سرزمين‌ هاى خشك حداكثر بهره را از باران بگيرند. از اين گذشته فايده بادها منحصر به حركت ابرها نيست؛ بلكه منافع فراوان ديگرى دارد.(5)،(6)