آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در آیات قرآن ویژگی هایی برای روح بیان شده است. مانند: 1- روح آدمى مستقل بوده و بعد از جدا شدن از بدن باقى مى ‌ماند. 2- روح پس از مرگ در عالم برزخ بوده و ممکن است متنعم به نعمت های الهی، و یا معذب به عذاب های دردناک باشد. 3- ساختمان روح با جسم متفاوت است؛ خداوند روح را از عالم «أَمْر» بیان فرموده و آفرينش آن را خلقتی جدید معرفى مى‌ كند. 4- رابطه روح با جسم در حال خواب ضعيف مى ‌شود و در حال مرگ به كلى قطع مى ‌گردد. 5- در نهایت روح و پديده‌ هاى روحى، آيات مهمى از عظمت خدا و وسيله مهمی برای «معرفة الله» است.

از آيات قرآن مجيد، مشخصات و ويژگى‌ هاى زير براى روح آدمى استفاده مى‌ شود:
الف- روح آدمى داراى استقلال است و بعد از جدا شدن از بدن باقى مى‌ ماند و آيه «اَللهُ يَتَوَفّى اْلأَنْفُسَ...»(1) گواه بر اين حقيقت است.
ب- روح آدمى بعد از جدا شدن از بدن ممكن است در عالم برزخ از انواع نعمت‌هاى الهى متنعّم، و يا معذّب به عذاب‌هاى دردناك باشد: قرآن در بیان نعمت های الهی می فرماید: «وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ»(2)؛ ([اى پیامبر] هرگز گمان مبر کسانى که در راه خدا کشته شدند، مرده اند! بلکه زنده اند، و نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند)، همچنین در بیان عذاب الهی می فرماید: «النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا ۖ وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ»(3)؛ ([عذاب آنها] آتش است که هر صبح و شام بر آن عرضه مى شود؛ و روزى که قیامت برپا شود [مى فرماید] فرعونیان را در سخت ترین عذابها وارد کنید). که این آیات همگی گواه بر اين معنى است.
ج- ساختمان روح با جسم تفاوت بسيار دارد؛ خداوند روح را از عالم أَمْر بیان فرموده: «وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ ۖ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي»(4)؛ (واز تو درباره روح سؤال مى کنند، بگو: روح از فرمان پروردگار من است)، و در آیه دیگر آفرينش آن را «خلقتی جدید» معرفى کرده و می فرماید: «ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ»(5)؛ (سپس آن را آفرینش تازه اى بخشیدیم).
د- آگاهى انسان از چگونگى روح و اسرار آن بسيار ناچيز است، آيه 85 سوره اسراء «وَ ما أُوِتيْتُمْ مِنَ الْعِلمِ اِلّا قَلِيْلا»؛ (و از علم و دانش، جز اندکى به شما داده نشده است)، شاهد اين مدّعا است.
ه- رابطه روح با جسم در حال خواب ضعيف مى‌ شود، لکن این ارتباط در حال مرگ به كلّى قطع مى‌ گردد. قرآن می فرماید: «اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنفُسَ حِينَ مَوْتِهَا وَالَّتِي لَمْ تَمُتْ فِي مَنَامِهَا»(6)؛ (خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض مى کند، و روح کسانى را که نمرده اند نیز به هنگام خواب مى گیرد).
و- در مجموع، روح و پديده‌ هاى روحى آيات مهمّى از عظمت خدا و وسيله مهم معرفة الله است «اِنَّ فى ذلِکَ لآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُوْنَ»(7)؛ (در این امر نشانه هاى روشنى است براى کسانى که مى اندیشند).(8)