آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ايشان مى فرمايد: «از سرما در آغاز پاييز بپرهيزيد و در آخرش كه نزديك بهار است از سرما استقبال كنيد، زيرا در بدن ها همان مى كند كه با درختان انجام مى دهد؛ آغازش مى سوزاند و آخرش مى روياند و برگ مى آورد». پاييز آغاز سرما است؛ سرمايى آميخته با خشكى هوا كه از گرماى تابستان و نبودن باران سرچشمه گرفته و به همين دليل برگ هاى درختان پژمرده شده و مى ريزند؛ لکن در آغاز بهار هوا رو به گرمى رفته و معمولاً باران هاى پربارى مى بارد و رطوبت و گرمى دست به دست هم داده و سبب شكوفه كردن و برگ آوردن درختان و حيات طبيعت مى شوند.

امام علي(عليه السلام) در حکمت 128 «نهج البلاغه» دستور طبى مهم و كارسازى را بيان مى كند كه مراعات آن مى تواند از بسيارى از بيمارى ها پيش گيرى كند و بر نشاط و نمو جسم و روح انسان بيفزايد، مى فرمايد: (از سرما در آغاز آن [در پاييز] بپرهيزيد و در آخرش [نزديك بهار] از آن استقبال كنيد، زيرا در بدن ها همان مى كند كه با درختان انجام مى دهد؛ آغازش مى سوزاند و آخرش مى روياند و برگ مى آورد)؛ «تَوَقَّوُا الْبَرْدَ فِي أَوَّلِهِ، وَ تَلَقَّوْهُ فِي آخِرِهِ؛ فَإِنَّهُ يَفْعَلُ فِي الاَبْدَانِ كَفِعْلِهِ فِي الاَشْجَارِ، أَوَّلُهُ يُحْرِقُ، وَ آخِرُهُ يُورِقُ».
پاييز آغاز سرما است؛ سرمايى آميخته با خشكى هوا كه از گرماى تابستان و نبودن باران سرچشمه گرفته و به همين دليل برگ هاى درختان پژمرده شده و مى ريزند و به اصطلاح، مرگ طبيعت فرا مى رسد. همان مرگى كه مولود خشكى و سردى است، لکن در آغاز بهار هوا رو به گرمى رفته و معمولاً باران هاى پربارى مى بارد و رطوبت و گرمى دست به دست هم داده و سبب شكوفه كردن و برگ آوردن درختان و حيات طبيعت مى شوند. همان گونه كه قرآن مجيد مى فرمايد: «وَ تَرَى الاَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَآ أَنزَلْنَا عَلَيْهَا الْمَآءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ أَنْبَتَتْ مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ»(1)؛ (و همچنين زمين را [در فصل زمستان] خشك و مرده مى بينى و هنگامى كه آب باران بر آن فرو مى فرستيم، به جنبش در مى آيد و رويش مى كند و از هر نوع گياهان بهجت انگيز مى روياند).
بدن انسان ها نيز جزئى از اين طبيعت و متأثر از آن است؛ سرماى خشك پاييز، بدن ها را ضعيف و آماده بيمارى ها مى كند، بنابراين بايد خود را پوشانيد و از آن دور داشت؛ اما سرماى ملايمِ آغاز بهار بعد از فصل زمستان كه آميخته با حرارت كم و رطوبت بسيار است به انسان نشاط و نيرو مى دهد و مايه نموّ و رشد بدن مى گردد، از اين رو بايد به استقبال آن رفت.
از آن گذشته در آغاز پاييز چون انسان به گرماى تابستان عادت كرده و باران كمتر باريده و هوا آلوده است، انتقال انسان از آن گرما به سرما هر چند تدريجى است در بدن تأثير گذاشته و ميكروب هاى بيمارى زا در آن نفوذ مى كنند و از اين رو آگاهان مى گويند: اگر در آغاز پاييز باران ببارد بيمارى ها كم مى شود، اما در پايان زمستان و آغاز بهار، بدن در مقابل سرما مقاوم شده، عوامل بيمارى زا بر اثر سرما و باران بسيار كم شده و استقبال از سرماى بهار نه تنها ضررى ندارد؛ بلكه عامل نموّ جسم و جان مى شود.
بوعلى سينا در كتاب طبى خود، «قانون» نيز به همين نكته اشاره كرده مى گويد: «بدن ها از سرماى بهار آن احساسى را ندارند كه از سرماى پاييز مى كنند؛ زيرا هنگام سرماى بهار، بدن عادت به سرماى زمستان كرده و از آن رو از آن آزار نمى بيند؛ ولى به هنگام سرماى پاييز، بدن كه عادت به گرما دارد از آن آزار فراوان مى بيند».(2) البته خداوند ورود در فصول مختلف را تدريجى قرار داده تا مشكلات انتقال به حداقل برسد.
اين كلام حكمت آميز امام علي(ع)، از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) به شكل ديگرى نيز نقل شده است، ايشان فرمودند: «اِغْتَنِمُوا بَرْدَ الرَّبيعَ فَإنَّهُ يَفْعَلُ بِأبْدانِكُمْ ما يَفْعَلُ بِأشْجارِكُمْ وَ اجْتَنِبُوا بَرْدَ الْخَريفِ فَإنَّهُ يَفْعَلُ بِأبْدانِكُمْ ما يَفْعَلُ بِأشْجارِكُمْ»(3)؛ (سرماى بهار را غنيمت بشمريد كه با بدن هاى شما همان مى كند كه با درختان مى كند و از سرماى پاييز بپرهيزيد كه با بدن هاى شما همان انجام مى دهد كه با درختان انجام مى دهد).
شاعر نيز در اين زمينه مى گويد:
گفت پيغمبر(صلى الله عليه وآله) به اصحاب كبار *** تن مپوشانيد از باد بهار
چون كه با جان شما آن مى كند *** در بهاران با درختان مى كند.(4)