آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در خبر متواتر لازم نيست كه هر يك از خبردهندگان ثقه و عادل باشند؛ بلكه همين كه كذب و تعمد آنها بر دروغ ثابت نشود كافى است. در مورد موضوع وجود و ولادت امام مهدى(عج) نيز مى توانيم به ولادت و وجود ايشان از راه حساب تراكم احتمالات يقين پيدا كرد؛ چون همگى در يك خبر اشتراك نظر دارند كه همان ولادت و وجود امام مهدي(عج) است.

وجود حضرت مهدى(عجل الله تعالی فرجه) همانند ولادت آن حضرت را از راه هاى مختلف مى توان به اثبات رسانيد كه يكى از آنها، راه تواتر روايات است. اين راه را با ذكر مقدماتى بیان می کنیم:
مقدمه اول: در منطق ارسطويى خبر متواتر به خبر جماعت كثير، با كيفيتى تفسير شده كه محال است بر كذب و دروغ توافق كرده باشند. از اين تعريف استفاده مى شود كه خبر متواتر دو ركن دارد:
1. اخبار جماعت بسيار.
2. جماعت به حدى باشد كه اجتماعشان بر كذب محال باشد.
در مورد احاديثى كه دلالت بر وجود امام مهدى(عجل الله تعالی فرجه) دارد ركن اول به حس و وجدان ثابت است؛ زيرا به گوش خود شنيده و به چشم خود اخبار بسيارى كه دلالت بر وجود حضرت مهدى(عجل الله تعالی فرجه) دارد ديده ايم.
در مورد ركن دوم نيز ادعاى بداهت بر آن شده است و لذا در منطق ارسطويى خبر متواتر، يكى از قضاياى شش گانه بديهى شمرده شده است. مرحوم شهيد صدر(رحمة الله عليه) معتقد است كه سبب پديد آمدن يقين در قضيه متواتر و تجربى، حساب احتمالات است، نه آنچه منطق ارسطويى مى گويد، كه قضيه متواتر از بديهيات اوليه همانند «كل اعظم از جزء» است. در مورد خبری که اولين شخص خبر دهنده شناخته شده نيست، درصدى از احتمال مطابقت با واقع در آن است و همينطور نفر دوم و سوم و ... تا به حدى مى رسد كه احتمال مطابقت با واقع به حدى قوى مى شود كه احتمال مخالفت با واقع ضعيف يا معدوم مى گردد و لذا انسان در مفاد آن خبر به يقين مى رسد.
مقدمه دوم: در مورد خبر متواتر لازم نيست كه هر يك از خبردهندگان ثقه و عادل باشند؛ بلكه همين كه كذب و تعمد آنها بر دروغ ثابت نشود كافى است در حصول علم و يقين به خبر از راه تواتر.
مقدمه سوم: تواتر بر سه قسم است:
1. تواتر لفظى: كه محور مشترك در تمام خبرها لفظ خاصى است همانند حديث: «مَنْ فَسَّرَ الْقُرآنَ بِرَأْيِهِ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ».
2. تواتر معنوى: كه محور مشترك تمام خبرها، قضيه اى معنوى و محدود است همانند حديث كساء.
3. تواتر اجمالى: كه محور مشترك در تمام خبرها، لازمه التزامى قضيه است همانند خبر از شجاعت اميرالمؤمنين(عليه السلام) كه گرچه قضايا مختلف است؛ ولى همگى در يك لازمه مشترك هستند و آن شجاعت امام اميرالمؤمنين(عليه السلام) است.

در مورد موضوع وجود و ولادت امام مهدى(عجل الله تعالی فرجه) نيز مى توانيم از اين طريق به يقين برسيم و لذا جاى اين نيست كه روايات اين موضوع مورد بررسى سندى قرار گيرد؛ زيرا با مراجعه به ابواب مختلف مناسب با موضوع مى توان به ولادت و وجود امام مهدى(عجل الله تعالی فرجه) از راه حساب تراكم احتمالات يقين پيدا كرد به جهت اينكه همگى در يك خبر اشتراك نظر دارند كه همان ولادت و وجود امام مهدي(عجل الله تعالی فرجه) است.(1)