آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اسلام «آزادی عقیده» در انسان را به صراحت تصدیق می کند. از این رو خداوند می فرماید: «در قبول دین اکراهی نیست، [زیرا] راه درست از راه انحرافی، روشن شده». لذا علامه «طباطبایی»(ره) می نویسد: «آیه دین اجباری را نفی می کند؛ زیرا دین یک سلسله معارف علمی است که عمل را به دنبال دارد و جامع آنها اعتقادات است. و اعتقاد و ایمان از امور قلبی است که اجبارپذیر نیست». در واقع جمله «قَدْ تَبَینَ الرُّشْد»؛ تعلیل برای «لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ» است، به این معنی که بعد از انکشاف حق، حاجتی به اکراه در عقیده نیست.

اسلام «آزادی عقیده» در انسان را به صراحت تأیید و تصدیق می کند. از این رو خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَینَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَی ّ...»(1)؛ (در قبول دین اکراهی نیست، [زیرا] راه درست از راه انحرافی، روشن شده است...).

علامه «طباطبایی»(رحمه الله) در تفسیر آیه فوق می فرماید: «آیه دین اجباری را نفی می کند؛ زیرا دین یک سلسله معارف علمی است که عمل را به دنبال دارد و جامع آن ها اعتقادات است. و اعتقاد و ایمان از امور قلبی است که اکراه و اجبارپذیر نیست. اکراه تنها در اعمال ظاهری و افعال و حرکات بدنی مادی تأثیرگذار است، و امّا اعتقاد قلبی دارای علل و اسباب دیگر قلبی است که از سنخ اعتقاد و ادراک است. و محال است که جهل منتج علم باشد، یا مقدمات غیر علمی تصدیق علمی ایجاد کند».(2)

جمله «لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ» جمله ای است خبری که خداوند بعد از آن جمله «قَدْ تَبَینَ الرُّشْد» را آورده است. جمله ای که در مقام تعلیل بر جمله اول است، به این معنا که بعد از روشن شدن راه و انکشاف حقّ، حاجتی به اکراه در عقیده نیست. لذا خداوند متعال در آیه ای دیگر می فرماید: «وَقُلِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ شاءَ فَلْیؤْمِنْ وَمَنْ شاءَ فَلْیکْفُرْ»(3)؛ (بگو: این حق است از سوی پروردگارتان! هر کس می خواهد ایمان بیاورد [و این حقیقت را پذیرا شود] و هر کس می خواهد کافر گردد).(4)