آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اصول اساسی اسلام به مجموعه اى از «علم و عمل» گفته مي شود که مي توان آنها را در پنج موضوع خلاصه كرد: «شناسايى خدا»، «شناسايى مبلغين خدا(پيامبران و جانشينان آنها)»، «شناسايى دستورات و قوانين آنها و عمل به آنها»، «به كار بستن اصول فضايل اخلاقى و ترك صفات ناپسند» و «عقيده به روز رستاخيز و جزاى اعمال».

مجموع مباحث اسلامى را در پنج موضوع مى توان خلاصه كرد:
1. شناسايى خدا.
2. شناسايى مبلغين خدا (پيامبران و جانشينان آنها).
3. شناسايى دستورات و قوانين آنها و عمل به آنها.
4. به كار بستن اصول فضايل اخلاقى و ترك صفات ناپسند.
5. عقيده به روز رستاخيز و جزاى اعمال.
بنابراين دين و مذهب مجموعه اى از «علم و عمل» مى باشد. قرآن مي فرمايد: «إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللهِ الاِسْلاَمُ»(1)؛ (دين حقيقى همان اسلام است). «اسلام» و «ايمان» دو كلمه مترادفند يعنى هر دو اشاره به يك حقيقت دارند و اساس آن را سه اصل تشكيل مى دهد: توحيد، نبوّت، معاد؛ روى اين زمينه اگر كسى يكى از اين اصول سه گانه را انكار نمايد نه مسلمان است و نه مؤمن، و اگر به يگانگى خدا و نبوّت پيامبر(صلى الله عليه و آله) و روز رستاخيز ايمان داشت مسلمان حقيقى است «مَنْ آمَنَ بِاللهِ وَ رَسُولِهِ وَ الْيَوْمِ الآخِرِ»(2) چنين كسى مشمول تمام «حقوق اسلامى» خواهد بود و جان و مال و حيثيت او محترم است. گاهى نيز «اسلام» و «ايمان» بر يك معناى دقيقتر و محدودتر اطلاق مى گردد و آن عبارت است از اصول سه گانه بالا به اضافه يك اصل ديگر يعنى «عمل» به اصول دستورات اسلام و آن پنج موضوع است: نماز، روزه، زكات، حج، جهاد. اينكه مى گويند: ايمان عبارت است از «اعتقاد به قلب، اقرار به زبان، عمل به اركان» ناظر به اين معنا مى باشد، «مَن آمَنَ بِاللهِ وَ رَسُولِهِ وَ عَمِلَ صَالِحاً».(3)
بنابراين هر جاى قرآن مجيد تنها به ذكر ايمان به خدا و پيامبر(صلى الله عليه و آله) و روز جزا اكتفا شده باشد ناظر به معناى اوّل است، و هر مورد «عمل صالح» به آن اضافه شده ناظر به معناى دوم مى باشد.(4) ما، در اين تقسيم از اين آيه الهام گرفته ايم: «قَالَتِ الاَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَّمْ تُؤْمِنُوا وَ لَكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَ لَمَّا يَدْخُلِ الاِيمَانُ فِى قُلُوبِكُمْ»(5)؛ (اعراب باديه نشين گفتند: ايمان آورده ايم، بگو شما ايمان نياورده ايد؛ ولى بگوييد اسلام آورده ايم، هنوز ايمان وارد قلوب شما نشده است). سپس در جمله بعد اضافه مى فرمايند: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا وَ جَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَ أَنفُسِهِمْ فِى سَبِيلِ اللهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ»(6)؛ (مؤمنان [واقعى] تنها كسانى هستند كه به خدا و پيامبرش ايمان آورده اند سپس شك و ترديدى به خود راه نداده، و با اموال و جان هاى خود در راه خدا جهاد كرده اند، آنها راستگويانند). يعنى ايمان تنها گفتار نيست، گفتار است و يقين و عمل! اين چهار اصل، يعنى توحيد و نبوّت و معاد و عمل به اركان دين، اصول اسلام و ايمان (به معناى خاص خود) در نزد عموم مسلمانان مى باشد.(7)