پاسخ اجمالی:
امام علي(ع) تمام پندها را در سه نصيحت خلاصه نمودند: اگر بر سر دو راهى دنيا و آخرت قرار گرفتيد و ادامه هر دو ممكن نبود، آنها كه به راه آخرت بروند، خدا مشكل دنياى آنها را هم حل مى‌كند. در جايى كه ظاهر و باطن انسان در تضاد قرار گيرد كسى كه باطنش را اصلاح كند، خدا ظاهرش را اصلاح مى‌كند. كسى كه در دو راهى رضاى خالق و مخلوق، رضاى خالق را در نظر بگيرد، خدا رابطه او را با بندگان اصلاح مى‌كند. نتيجه اين كه اگر اعتقاد داريم كه دل‌هاى بندگان به دست خداست بايد به سمت رضاى خدا برويم.
پاسخ تفصیلی:
امام علي(ع) تمام پندها را در سه نصيحت خلاصه نموده می فرماید: «كَانَتِ الفُقَهَاءُ وَ الْحُكَمَاءُ إذَا كَاتَبَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً كَتَبُوا بِثَلَاثٍ لَيْسَ مَعَهُنَّ رَابِعَةٌ: مَنْ كَانَتِ الآخِرَةُ هَمَّهُ كَفَاهُ اللهُ هَمَّهُ فِى الدُّنْيَا وَ مَنْ أصْلَحَ سَرِيرَتَهُ أصْلَحَ اللهُ عَلاَنِيَتَهُ وَ مَنْ أصْلَحَ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ أصْلَحَ اللهُ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ النَّاسِ»(1)؛ (امام علي(عليه السلام) مى‌فرمايد: فقها و حكما هر گاه مى‌خواستند نامه‌اى به هم بنويسند [و نصيحتى كنند]، سه جمله مى‌نويسند كه چهارمى ندارد: كسى كه همّتش آخرت باشد خداوند مهمّات او را در دنيا كفايت مى‌كند و كسى كه باطنش را اصلاح كند، خداوند ظاهر او را اصلاح مى‌كند و كسى كه رابطه خود را با خدا اصلاح كند، خداوند رابطه او را با مردم اصلاح مى‌كند).
شرح حديث:
امام علي(عليه السلام) در ابتداى اين حديث مى‌فرمايد: فقها و حكما هرگاه مى‌خواستند نامه‌اى به هم بنويسند و نصيحتى كنند، اين سه جمله را مى‌نوشتند؛ ممكن است تعبير «فقها» اشاره به تابعين شرع و «حكما» اشاره به تابعين عقل باشد. نصايح سه گانه عبارتند از:
1. اگر بر سر دو راهى دنيا و آخرت قرار گرفتيد و ادامه هر دو ممكن نبود، آنها كه به راه آخرت بروند، خدا مشكل دنياى آنها را هم حل مى‌كند: «وَ مَنْ يَتَّقِ اللهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَايَحْتَسِبُ»(2)؛ (و هر كس تقواى الهى پيشه كند، خداوند راه نجاتى براى او فراهم مى‌كند و او را از جايى كه گمان ندارد روزى مى‌دهد).
2. در رابطه انسان با خودش، در جايى كه ظاهر و باطن در تضاد قرار گيرد؛ كسى كه باطنش را اصلاح كند، خدا ظاهرش را اصلاح مى‌كند.
3. كسى كه در دو راهى رضاى خالق و مخلوق، رضاى خالق را در نظر بگيرد، خدا رابطه او را با بندگان اصلاح مى‌كند.
اينها شاخه هاى «توحيد افعالى» است؛ يعنى اگر اعتقاد داريم كه دل‌هاى بندگان به دست خداست بايد به سمت رضاى خدا برويم و رفتن به اين سو، چيزى از ما نمى‌كاهد.
اينكه امام(عليه السلام) فرمود سه چيز است و چهارمى ندارد دليل آن، اين است كه رابطه انسان يا با خداست يا با خودش يا با ديگران كه در همه اينها بايد خدا را در نظر بگيرد.
ما نتيجه بعضى از آثار را مى‌بينيم و درك مى‌كنيم. به عنوان مثال حُسن باطن به ظاهر هم سرايت مى‌كند و كسى كه رابطه‌اش را با خدا درست كند مردم هم چنين افرادى را دوست دارند كه اينها طبيعى است؛ امّا بعضى از آثار را درك نمى‌كنيم به عنوان مثال: «يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَايَحْتَسِبُ»(3) وجهش براى ما روشن نيست.
مهمّ اين است كه رابطه ما با خدا درست باشد. كسانى كه خالقِ قادر و توانا را رها كرده و سراغ بنده ناتوان مى‌روند، ضرر مى‌كنند؛ زيرا نوعى شرك است و مشكل بزرگ دنياى امروز هم همين است كه خدا را رها كرده و سراغ بندگان ناتوان مى‌روند.(4)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.