آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اعمال و رفتار نيك و بد اين جهان، در رستاخيز به صورت موجودات مستقلى در کنار ما خواهند بود و در واقع هر كارى به شكل متناسب خود مجسم مى گردد. قرآن در این رابطه می فرماید: «آنها اعمال خود را در آنجا حاضر مى بينند». هم چنین می فرماید: «هر كس به اندازه سنگينى ذره اى، كار نيك و بد انجام داده باشد آن را خواهد دید»؛ بر این اساس، انسان نفس عمل نيك و بد را خواهد ديد نه سزای آنها را. آری ممكن است همه اينها را به عنوان مشاهده نتايج عمل يا مشاهده نامه اعمال تفسير كنيم، اما اين تفسيرها برخلاف ظاهر آيات است.

بر اساس آموزه های دینی در عرصه رستاخيز اعمال ما جان مى گيرند و هر كدام به صورتى متناسب خود مجسم مى گردند و از جمله ويژگى هاى آن جهان و تفاوت هاى آشكار آن، با زندگى اين جهان، همین مسأله «تجسم اعمال» است.
در دنيايى كه ما در آن زندگى داريم اعمال و گفتار ما، حركات زودگذرى هستند كه پس از انجام يافتن ظاهراً محو و نابود مى شوند و دوام و بقايى ندارند، ممكن است يك عكاس ماهر و وقت شناس درست در لحظه وقوع جنايتى در محل حاضر باشد و فوراً چند عكس گويا از تمام مراحل جنايت بگيرد و يا از صداها نوار بردارد و تا حدى رنگ جاودانگى به آن ببخشد، ولى اصل گفتار و عمل هر چه بود چند لحظه اى انجام يافت و گذشت و تمام شد؛ اما همين الفاظ و سخنان و اعمال نيك و بدى كه در اين زندگى انجام داده ايم و ظاهراً نابود و فراموش شده است و حتى در آن چند لحظه وجود نيز به ما وابسته بود و بدون ما وجودى نداشت، در رستاخيز به صورت موجودات مستقلى در مى آيند كه احتمالاً همنشين هاى اصلى ما بوده و از ما دورى نخواهند كرد!
ظلم و ستم و بيدادگرى به شكل ابرى سياه و ظلمانى اطراف ما را خواهد گرفت(1) اموال نامشروع يتيمان به صورت شعله هاى آتش(2) و ايمان به صورت نور و روشنايى(3) و خلاصه هر كارى به شكل متناسب خود مجسم مى گردد.
گاهى كيفيّات عملى، تبديل به كيفيات روحى و جسمى مى گردند و مثلاً رباخوارانى كه با عمل زشت و آلوده خود تعادل اقتصادى جامعه را برهم زدند، به گونه بيماران مصروعى در مى آيند كه به هنگام برخاستن از زمين قادر به حفظ تعادل خود نيستند.(4)
اموالى را كه ثروتمندان محتكر و بخيل روى هم انباشتند و با اينكه در اطراف آنها افراد محروم و گرسنه بودند كمترين ترحمى بر آنها نكردند، و حتى خودشان هم بهره اى از آن اموال نبردند جز اينكه سنگينى حفظ و نگاهدارى آن را بر دوش كشيدند و مسئوليت آنها را بر گردن گرفتند سپس گذاردند و رفتند، اين اموال به صورت طوق هاى سنگينى بر گردن آنها قرار خواهد گرفت كه انجام هر گونه فعاليتى را از آنها سلب خواهد كرد!(5)
در آيات مختلف قرآن، علاوه بر اشاراتى كه در موارد خاص گذشته و مانند آن، راجع به تجسم اعمال مى يابيم، در چندين مورد به صورت يك حكم كلى نيز به اين مطلب اشاره شده است از جمله:
1. «وَ وَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِراً»؛ (آنها اعمال خود را در آنجا حاضر مى بينند). و در واقع هر چه مى كشند از دست اعمال خود مى كشند و لذا بلافاصله بعد از اين جمله مى گويد: «وَ لا يَظْلِمُ رَبُّكَ اَحَداً»(6)؛ (و خداى تو به كسى ستم نمى كند!).
2. «وَ بَدا لَهُمْ سَيِّئاتُ ما عَمِلُوا وَ حاقَ بِهِمْ ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِءُونَ»(7)؛ (اعمال سوء آنها براى آنان آشكار خواهد شد و آنچه از مجازات و كيفر الهى را به باد مسخره گرفته بودند دامان آنها را خواهد گرفت).
3. «يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النّاسُ أَشْتاتًا لِيُرَوْا أَعْمالَهُمْ»(8)؛ (در آن روز مردم دسته دسته خارج مى شوند تا اعمالشان به آنها نشان داده شود).
4. «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ! وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرّاً يَرَهُ»(9)؛ (هر كس به اندازه سنگينى ذره اى كار نيك انجام داده آن را خواهد ديد و هر كس به قدر سنگينى ذره اى كار بدى انجام داده او نيز آن را مشاهده خواهد كرد). اين آيه مى گويد انسان نفس عمل نيك و بد را خواهد ديد نه سزا و كيفر و پاداش آنها را، و همچنين آيات قبل؛ البته ممكن است همه اينها را به عنوان مشاهده نتيجه و پاداش و كيفر عمل يا مشاهده نامه اعمال توجيه و تفسير كنيم، ولى مسلماً اين توجيه و تفسيرها بر خلاف ظاهر آيات است، و شاهد و قرينه اى براى آن در دست نيست.
علاوه بر اين، روايات زيادى كه در منابع اسلامى وارد شده ما را از چنين توجيهى باز مى دارد و مى گويد كه اعمال اعم از نيك و بد در آنجا چگونه مجسم مى گردند!(10)