آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بر اساس روایات معصومین(ع)، ريشه اصلى رذيله اخلاقى «بُخل»، مانند بسيارى از رذايل ديگر، ضعف مبانى ايمان و «معرفة الله» است. در واقع كسى كه خداوند را بر همه چيز قادر مى داند و معتقد است كه ريشه تمام خيرات و بركات، ذات پاك حق تعالى است، بايد به طور قطع به وعده هاى الهى در مورد آثار مادى و معنوى «انفاق» در راه خدا اعتقاد داشته باشد كه با اين اعتقاد، امكان ندارد گرفتار اين خوى زشت گردد.

ريشه اصلى «بُخل» اين رذيله اخلاقى، مانند بسيارى از رذايل ديگر، ضعف مبانى ايمان و «معرفة الله» است. كسى كه خداوند را بر همه چيز قادر مى داند و معتقد است كه ريشه تمام خيرات و بركات، ذات پاك حق تعالى است، بايد به طور قطع به وعده هاى الهى در مورد آثار مادى و معنوى «انفاق» در راه خدا اعتقاد داشته باشد كه با اين اعتقاد، امكان ندارد گرفتار اين خوى زشت گردد. اميرمؤمنان علي(عليه السلام) مى فرمايند: «البُخْلُ بِالمَوجُودِ سُوءُ الظَنِّ بِالمَعْبُودِ»(1)؛ (بخل ورزيدن نسبت به آنچه انسان دارد، به خاطر سوء ظن به خداست [سوء ظن به وعده هاى او و قدرتش بر همه چيز]). در حديث ديگرى از امام صادق(عليه السلام) آمده است: «اِن كانَ الخَلَفُ مِنَ اللهِ عزّوجلَّ حَقّاً فَالبُخْلُ لِماذَا»(2)؛ (اگر جانشينى از سوى خداوند متعال، حق است؛ پس بخل براى چيست؟). در كتاب «فقه الرضا» آمده است: «ايّاكُمْ وَ البُخْلَ فَانَّهَا عَاهَةٌ لا تَكُونُ في حُرٍّ وَ لا مُؤمِن اِنَّها خِلافُ الايمانِ»(3)؛ (از بخل بپرهيزيد؛ زيرا «بخل» آفتى است كه در انسان آزاده و با ايمان هرگز نخواهد بود، «بخل» خلاف ايمان است). در حديث قدسى از رسول خدا(صلى الله عليه و آله) آمده است كه خداوند مى فرمايد: «يَا عَبدِي اَتَبْخَلُني اَم تَتَّهِمُنى اَم تَظُنُّ اَنّي عَاجِزٌ غَيرُ قَادِر عَلَى اِثَابَتِكَ»(4)؛ (بنده من! آيا نسبت به من «بخل» مى ورزى يا مرا متهم مى سازى يا گمان مى كنى كه من عاجزم و توانايى ندارم به تو پاداش دهم). آرى! آزادگان و مؤمنان و آنهايى كه به وعده هاى الهى، دلگرم و مطمئن هستند و آنهايى كه قدرت خدا را بر هرگونه پاداش، باور كرده اند، هرگز هنگام انفاق در راه خدا، دستشان نمى لرزد و «بخل» را راه وصول به بى نيازى نمى دانند؛ بلكه تا آنجا كه در توان دارند به بندگان خدا جود و بخشش مى كنند و عوض را از كسى مى طلبند كه هم سخاوتمند است و هم از همه چيز آگاه و هم بر همه چيز قادر می باشد.(5)