پاسخ اجمالی:
رحمت و رأفت اسلامى بقدرى وسيع و فراگير است كه در ميدان جنگ نيز بروز و ظهور دارد و حتّى در كانون خشونت و تندى، پيروانش را نسبت به آن سفارش مى‌كند! بدين جهت پیامبر(ص) در روايات مربوط به آداب جنگ مي‌فرمايد: «به سوى ميدان جنگ حركت كنيد با نام و ياد خدا، در جنگ هرگز خيانت نكنيد، كشتگان دشمن را مُثله (قطعه قطعه) نكنيد، اهل مكر و فريب و غدر و پيمان شكنى نباشيد، به افراد ضعيف و ناتوان، كه دخالتى در جنگ ندارند، حمله نكنيد و پيرمردهاى ناتوان و بچّه‌ها و زنها را نكشيد و درختان را قطع نكنيد، مگر وقتي كه ناچار شويد و ....».
پاسخ تفصیلی:
رحمت و رأفت اسلامى بقدرى وسيع و فراگير است كه در ميدان جنگ نيز بروز و ظهور دارد؛ به تعبير ديگر، اسلام آن قدر به محبّت و عطوفت و رحمت اهمّيّت مى‌دهد كه حتّى در كانون خشونت و تندى، پيروانش را نسبت به آن سفارش مى‌كند! بدين جهت در روايات مربوط به آداب جنگ، نكات جالبى در اين زمينه به چشم مى‌خورد، كه به يك نمونه آن اشاره مى‌كنيم:
امام صادق(عليه السلام) مى‌فرمايد: هنگامى كه رسول مكرّم اسلام(صلی الله عليه و آله) تصميم مى‌گرفت سربازان اسلام را به سوى ميدان جنگ روانه كند، آنها را فرا مى‌خواند و اين نكات(1) را به آنها گوشزد مى‌كرد [به گونه‌اى كه اگر سربازى از اين آداب تخلّف مى‌كرد مورد مؤاخذه قرار مى‌گرفت]: «سيرُوا بِسْمِ اللّهِ وَ بِاللّهِ وَ فى سَبيل اللّهِ وَ عَلى مِلَّةِ رَسُولِ اللّهِ»؛ (به سوى ميدان جنگ حركت كنيد، [امّا نه از سر هوى و هوس؛ بلكه] با نام و ياد خدا و براى رضاى او و با نيّتى پاك و خالى از هر گونه انگيزه غير خدائى و بر طبق برنامه‌هاى اسلامى عمل كنيد). «لاتَغُلُّوا»؛ ([در جنگ] هرگز خيانت نكنيد). اين كه: منظور از اين جمله چيست؟ سه احتمال وجود دارد:
نخست اين كه: در تقسيم غنيمت‌هاى جنگى خيانت ننماييد. همان‌گونه كه در برخى از آيات قرآن به اين مطلب اشاره شده كه: آنچه مربوطه به حكومت و رهبرى است جدا شود و آنچه مربوط به رزمندگان است در ميان آنها تقسيم شود و هر كس به آنچه حقّ اوست برسد و در غنيمت خيانت نشود.
احتمال ديگر اين كه: رزمندگان، گذشته از غنائم جنگى در ساير امور هم، به يكديگر خيانت نكنند.
احتمال سوم اين كه: نه تنها به همرزمانتان؛ بلكه به دشمنان هم خيانت نكنيد و با آنها جوانمردانه بجنگيد.
«وَ لاتُمَثِّلُوا»: ([پس از اين كه دشمن را از پاى درآورديد، بر پيكر بى جان او هجوم نياوريد] و آن را مُثله [قطعه قطعه] نكنيد). در برخى روايات به نقل از پيامبر گرامى اسلام(صلی الله عليه و آله) آمده است كه حتّى اگر سگ درنده‌اى به شما حمله كرد و آن را از پاى در آورديد، پس از كشتنش حقّ قطعه قطعه نمودن پيكرش را نداريد!(2)
«وَ لا تَغْدِروا»؛ (اهل مكر و فريب و غدر و پيمان شكنى نباشيد). اگر با دشمن از درِ صلح وارد شديد و با او پيمان آتش بس امضا كرديد، عهد و پيمانتان را محترم بشمريد و آن را زير پا ننهيد. مسلمان كسى است كه حتّى نسبت به عهد و پيمانى كه با دشمنانش مى‌بندد وفادار باشد؛ بدين جهت حضرت على(عليه السلام) در عهدنامه مالك اشتر خطاب به آن فرمانده شجاع خويش مى‌فرمايد: «اگر پيمانى بين تو و دشمن منعقد گرديد يا او را در پناه خود امان دادى، به عهد خود وفادار باش و آنچه بر عهده گرفتى امانت‌دار باش و جان خود را بر سر پيمانت بنه؛ زيرا هيچ يك از واجبات الهى همانند وفاى به عهد نيست، كه همه مردم جهان با تمام اختلافاتى كه در افكار و تمايلات دارند، در آن اتّفاق نظر دارند».(3)
«وَ لاتَقْتُلُوا شَيْخاً فانِياً وَ لا صَبيّاً وَ لا امْرَأَةً»؛ (به افراد ضعيف و ناتوان - كه دخالتى در جنگ ندارند - حمله نكنيد و پيرمردهاى ناتوان و بچّه‌ها و زنها را به قتل نرسانيد). «وَ لاتَقْطَعُوا شَجَراً اِلّا اَنْ تَضْطَرُّوا اِلَيْها»؛ (و درختان را قطع نكنيد، مگر اينكه ناچار شويد!).
انسان با مطالعه اين قوانين متعالى و دستورات حساب شده و مترقّى، به عظمت اسلام و گستره رحمت اسلامى پى مى‌برد و انگشت حيرت به دهان مى‌گيرد؛ چرا كه رحمت اسلامى در كانون خشونت، حتّى شامل درختان نيز مى‌گردد؛ و لهذا پيامبرِ رحمةٌ للعالمين به سربازان خويش دستور مى‌دهد كه هيچ درختى را در هنگام جنگ و نبرد قطع نكنند و به محيط زيست احترام بگذارند؛ مگر اين كه درخت يا درختانى مانع پيشروى سربازان اسلام و لشكريان قرآن باشند، كه در اين صورت قطع آن از باب ضرورت ـ و البتّه به مقدارى كه ضرورت اقتضا مى‌كند ـ مانعى ندارد.
دستورات بعدى حضرت رسول(صلی الله عليه و آله) نشانگر اوج رأفت و رحمت اسلامى در ميدان جنگ و نبرد است، توجّه بفرماييد: «وَ اَيُّما رَجُلٍ مِنْ اَدْنَى الْمُسْلِمينَ اَوْ اَفْضَلِهُمْ نَظَرَ اِلى اَحَدٍ مِنَ الْمُشْرِكينَ فَهُوَ جارٍ حَتّى يَسْمَعَ كَلامَ اللّهِ، فَاِنْ تَبِعَكُمْ فَاَخُوكُمْ فِى الدّين وَ اِنْ اَبى فَاَبْلِغُوهُ مَأْمَنَهُ»؛ (هر گاه يكى از لشكريان اسلام، چه برترين مقام باشد و چه پايين‌ترين سرباز، به يكى از دشمنان اسلام پناه داد، آن شخص در أمان است؛ بايد او را به پشت جبهه منتقل كنند و با صبر و حوصله و زبان خوش و سعه صدر، معارف اسلام و دستورات و احكام اسلامى را برايش بيان كنند، اگر اسلام را پذيرفت و به سلك مسلمانان وارد شد، او هم مسلمانى است همانند شما و از تمام حقوق مسلمانان برخوردار خواهد شد و اگر اسلام را نپذيرفت، يا مهلتى براى تفكّر پيرامون دستورات اسلامى درخواست كرد، بايد او را صحيح و سالم به كشورش بازگردانيد و به هيچ عنوان حق نداريد او را اذيّت و آزار كنيد).
البتّه انجام اين دستورات كار سهل و آسانى نيست و سينه‌اى گشاده و ايمانى قوى مى‌طلبد. بدين جهت پيامبر خدا(صلی الله عليه و آله) در پايان سخنرانى به سربازانش دستور مى‌دهد كه براى انجام اين دستورات ـ كه بيانگر اوج رأفت و رحمت اسلامى است ـ از خداوند بزرگ و قادر كمك بطلبند.(4)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.